Aro (geologia)

Aroa, geologian, lurraren historia zatitzeko erabiltzen den unitate geokronologiko formal bat da. Garai geologikoen taulan erabiltzen da. Hainbat arok, eon bat osatu dezakete geologian, bestalde, aroak periodoetan zatitzen dira^[1].

Aroen zatiketa oso desberdina da. Eon batzuetan, adibidez Arkearrean, aro bakoitzak 300-400 milioi urte irauten du; Fanerozoikoan, aldiz, 290-65 milioi urte artean irauten dute aroek. Aro batetik beste batera igarotzeko, Fanerozoikoan, iraungipen masiboak edota biosferaren aldaketa handiak hartzen dira ardatz gisa^[2]. Arkearrean, aldiz, aldaketa klimatikoek egiten dute banaketa hori, adibidez, atmosferako oxigenoaren igoera, glaziazioak, etab.

Historia

Fanerozoikoko hiru aroak geologoek egin zituzten lehen hiru zatiketa handiak izan ziren, Paleozoikoa, Mesozoikoa eta Zenozoikoa. Fosilen eta estratigrafiaren inguruan zituzten datuen bidez zatitu zituzten. Beraien izenak bizitzaren historiarekin lotura dute, Paleozoikoak fauna zaharra esan nahi du, ornogabe eta arraien garaia. Mesozoikoak, bigarren fauna edo erdiko fauna narrastien garaia baitzen eta azkenik Zenozoikoak fauna berria esan nahi du, ugaztunen garaia.

Geologia historikoan, aroak, zein denbora neurtzeko gainerako unitateak, harrien sorreraren garaia identifikatzeko eta garai geologikoak neurtzeko erabili izan ziren, 1880. urtean, zientzialariak nahaste-egoera batean zeudela, bi sistemak banatzea erabaki zuten arte.

Garai geologikoen taulan onartutako aroak

Ondoren ageri diren aroak dira ofizialki garai geologikoen taulan ageri direnak. Esan beharra dago, Hadear eonaren barnean beste lau aro gehiago ipintzen direla batzuetan, baina ez daude ofizialki onartuak proba faltarengatik.

Eona	Aroa	Hasiera (milioi urte)
Fanerozoikoa	Zenozoikoa	65
	Mesozoikoa	251
	Paleozoikoa	542
Proterozoikoa	Neo-proterozoikoa	1000
	Mesoproterozoikoa	1600
	Paleoproterozoikoa	2500
Arkearra	Neoarkearra	2800
	Mesoarkearra	3200
	Paleoarkearra	3600
	Eoarkearra	3800

Erreferentziak

↑ «International Stratigraphic Guide» www.stratigraphy.org (Noiz kontsultatua: 2019-06-04).
↑ Erwin, Douglas H.. (1994-01). «The Permo–Triassic extinction» Nature 367 (6460): 231–236. doi:10.1038/367231a0. ISSN 0028-0836. (Noiz kontsultatua: 2019-06-04).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

[1]Aro geologikoen inguruan informazio gehiago
[2]Lurraren sorreraren inguruko informazioa

Autoritate kontrola	Wikimedia proiektuak Datuak: Q630830 Multimedia: Geology by era / Q630830 Identifikadoreak BNF: 121915572 (data) Hiztegiak eta entziklopediak Britannica: url

Datuak: Q630830
Multimedia: Geology by era / Q630830

Lurraren historia geologikoa

Zenozoikoa¹
(gaur egun–66.0 Mya)

Kuaternarioa (gaur egun–2.588 Mya)	Holozenoa (gaur egun–11.784 kya) Pleistozenoa (11.784 kya–2.588 Mya)
Neogenoa (2.588–23.03 Mya)	Pliozenoa (2.588–5.333 Mya) Miozenoa (5.333–23.03 Mya)
Paleogenoa (23.03–66.0 Mya)	Oligozenoa (23.03–33.9 Mya) Eozenoa (33.9–56.0 Mya) Paleozenoa (56.0–66.0 Mya)

Mesozoikoa¹
(66.0–251.902 Mya)

Kretazeoa (66.0–145.0 Mya)	Berantiarra (66.0–100.5 Mya) Goiztiarra (100.5–145.0 Mya)
Jurasikoa (145.0–201.3 Mya)	Berantiarra (145.0–163.5 Mya) Erdikoa (163.5–174.1 Mya) Goiztiarra (174.1–201.3 Mya)
Triasikoa (201.3–251.902 Mya)	Berantiarra (201.3–237 Mya) Erdikoa (237–247.2 Mya) Goiztiarra (247.2–251.902 Mya)

Paleozoikoa¹
(251.902–541.0 Mya)

Permiarra (251.902–298.9 Mya)	Lopingiarra (251.902–259.8 Mya) Guadalupearra (259.8–272.3 Mya) Cisuraliarra (272.3–298.9 Mya)
Karboniferoa (298.9–358.9 Mya)	Pennsilbaniarra (298.9–323.2 Mya) Mississippiar (323.2–358.9 Mya)
Devoniarra (358.9–419.2 Mya)	Berantiarra (358.9–382.7 Mya) Erdikoa (382.7–393.3 Mya) Goiztiarra (393.3–419.2 Mya)
Siluriarra (419.2–443.8 Mya)	Pridoliarra (419.2–423.0 Mya) Ludlow (423.0–427.4 Mya) Wenlock (427.4–433.4 Mya) Llandovery (433.4–443.8 Mya)
Ordoviziarra (443.8–485.4 Mya)	Berantiarra (443.8–458.4 Mya) Erdikoa (458.4–470.0 Mya) Goiztiarra (470.0–485.4 Mya)
Kanbriarra (485.4–541.0 Mya)	Furongiarra (485.4–497 Mya) 3 Seriea (497–509 Mya) 2 Seriea (509–521 Mya) Terreneuviarra (521–541.0 Mya)

Proterozoikoa²
(541.0 Mya–2.5 Gya)

Neoproterozoikoa (541.0 Mya–1 Gya)	Ediacararra (541.0–~635 Mya) Cryogeniarra (~635–~720 Mya) Toniarra (~720 Mya–1 Gya)
Mesoproterozoikoa (1–1.6 Gya)	Steniarra (1–1.2 Gya) Ektasiarra (1.2–1.4 Gya) Kalimmiarra (1.4–1.6 Gya)
Paleoproterozoikoa (1.6–2.5 Gya)	Statheriarra (1.6–1.8 Gya) Orosiriarra (1.8–2.05 Gya) Rhyaciarra (2.05–2.3 Gya) Sideriarra (2.3–2.5 Gya)

Arkearra² (2.5–4 Gya)

Aroak	Neoarkearra (2.5–2.8 Gya) Mesoarkearra (2.8–3.2 Gya) Paleoarkearra (3.2–3.6 Gya) Eoarkearra (3.6–4 Gya)

Hadearra² (4–4.6 Gya)

kya bat = duela mila urte. Mya bat = duela milioi bat urte. Gya bat = duela mila milioi urte. = ¹Fanerozoiko eona. = ²Kanbriarraurre supereona.
Estekak: (2017/02). Nazioarteko Estratigrafia Batzordea. 2015eko uztailaren 13an kontsultatua. Divisions of Geologic Time—Major Chronostratigraphic and Geochronologic Units USGS 2013ko martxoaren 10ean kontsultatua.