Asid adipik

Asid adipik

Nama
Nama IUPAC Asid heksanadioik
Pengecam
No. Pendaftaran CAS	124-04-9
Imej model 3D Jmol	Imej berinteraktif
ChemSpider	191
ECHA InfoCard	100.004.250
Nombor E	E355 (pengantioksida & pengawal keasidan)
Nombor RTECS	AU8400000
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID7021605
SMILES OC(=O)CCCCC(=O)O
Sifat
Formula kimia	C6H10O4
Rupa bentuk	Hablur putih[1]
Bau	Tiada bau
Ketumpatan	1,36 g/cm³
Takat lebur	152 °C (425 K)
Takat didih	337 °C (610 K)
Keterlarutan dalam air	Sedikit larut
Keasidan (pKa)	4.43, 5.41
Struktur
Struktur kristal	Monoklin[2]
Bahaya
Bahaya-bahaya utama	Iritan
Frasa R	R: Templat:R36
Takat kilat	232 °C
Sebatian berkaitan
Asid dikarboksilik berkaitan	Asid glutarik Asid pimelik
Sebatian berkaitan	Asid heksanoik Heksanadioil diklorida Heksanadiamida
Kecuali jika dinyatakan sebaliknya, data diberikan untuk bahan-bahan dalam keadaan piawainya (pada 25 °C [77 °F], 100 kPa).
Rujukan kotak info

Asid adipik atau asid heksanadioik ialah sebatian asid dikarboksilik dengan rumus kimia (CH₂)₄(COOH)₂. Sebatian ini merupakan asid dikarboksilik terpenting dalam industri, iaitu dalam penggunaannya sebagai sebatian pelopor bagi nilon. Sebatian ini sukar dijumpai secara semula jadi.^[3]

Nama asid adipik diambil daripada perkataan Latin bagi "lemak haiwan". Hal ini kerana asid adipik pada awalnya dihasilkan melalui pengoksidaan pelbagai jenis lemak.^[4]

Penghasilan

Pada masa kini, asid adipik dihasilkan secara komersial daripada sikloheksana yang dioksidakan kepada campuran sikloheksanol dan siklohekanon yang biasanya dipanggil sebagai "minyak KA" (KA oil, KA merupakan singkatan daripada "keton-alkohol").

${\displaystyle {\ce {C6H12 + 1/2 O2 -> C6H11OH}}}$
${\displaystyle {\ce {C6H12 + O2 -> (CH2)5CO + H2O}}}$

Sikloheksanol dalam minyak KA dioksidakan pula dengan asid nitrik untuk mendapatkan asid adipik dengan asid nitrus sebagai bahan sampingan.

${\displaystyle {\ce {C6H11OH + HNO3 -> OC(CH2)5 + HNO2 + H2O}}}$

Penggunaan

2.5 bilion kilogram asid adipik dihasilkan secara global pada 2011, di mana kira-kira 61% daripadanya digunakan dalam penghasilan nilon. Sebatian ini juga digunakan dalam penghasilan poliuretana, resin, pemplastik dan sebagai bahan tambahan makanan dengan nombor E ialah E355.^[5]

Rujukan