Relational frame theory

Relational frame theory (RFT) (de Engelse term wordt meestal ook in het Nederlands gebruikt en uitzonderlijk soms vertaald als relationele kadertheorie),[1][2] is een psychologische theorie die verklaart hoe menselijke vermogens tot het leggen van relaties tussen allerlei zaken leiden tot cognities, taal en gedrag. Deze theorie werd opgesteld door de psychologen Steven Hayes, Dermot Barnes-Holmes en Bryan Roche. RFT is te situeren binnen de gedragsanalyse en is een uitbreiding van het behaviorisme van Skinner.

Uitgangspunten

RFT is een theorie die tracht te verklaren waarom mensen een oneindig aantal stimuli met elkaar kunnen associëren zonder ze direct te hoeven ervaren,[3] zo snel nieuwe verbanden kunnen leggen tussen stimuli, gebruik kunnen maken van metaforen, humor, analogieën e.d.[4][5] Cognitieve netwerken kunnen alleen uitgebreid worden, inhoudelijk kunnen ze niet veranderen. Het wetenschapsfilosofische uitgangspunt van RFT is het functioneel contextualisme.

De mogelijkheden van menselijke taal: relational framing

In de RFT wordt beschreven hoe mensen stimuli aan elkaar koppelen die ze niet op directe wijze hoeven te ervaren. Het gedrag van dit koppelen wordt relational framing genoemd.

Dat relational framing heeft de volgende kenmerken:

  • mutual entailment: mensen kunnen concluderen dat wanneer A = B geldt, ook B = A geldt. Hoewel dat voor de hand lijkt te liggen, heeft mutual entailment grote gevolgen voor de ontwikkeling van het kind[6][7]
  • combinatorial entailment: als geldt A = B én B = C, dan kunnen mensen concluderen A = C. Ook dit is een essentieel mechanisme in de ontwikkeling van het kind.[8]

Wanneer twee stimuli aan elkaar gekoppeld worden door middel van relational framing treedt een overdracht van de psychische functies (betekenis, gevoel, gedragsintenties) van de ene stimulus op de andere op. Dit proces wordt transformatie van stimulusfunctie genoemd.[9]

De gevaren van menselijke taal: cognitieve fusie en experiëntiële vermijding

'Relational framing' kan ertoe leiden dat mensen hun gedachten gaan opvatten als de werkelijkheid en er hun gedrag te veel op gaan afstemmen, een proces dat cognitieve fusie genoemd wordt.

Een simpel voorbeeld is regelgeleid gedrag: mensen kunnen sociaal opgelegde regels[10] blijven opvolgen, terwijl deze niet effectief zijn. Iemand met een burn-out kan de regel 'ik moet altijd mijn best doen' té serieus genomen hebben (en hiermee gefuseerd zijn), en daarmee zichzelf over de kop gewerkt hebben. Een therapeutische mogelijkheid die dan binnen de Acceptance and commitment therapy (ACT) toegepast wordt, is het leren de eigen gedachten te zien voor wat ze écht zijn: alleen maar gedachten. Je hoeft er geen gehoor aan te geven in gevallen waarin dat niet werkzaam voor je is. Dit wordt cognitieve defusie genoemd.

Het vermijden van interne ervaringen die door het proces van relational framing geassocieerd zijn geraakt met ongewenste emoties wordt experiëntiële vermijding (ervaringsvermijding) genoemd, en leidt op den duur tot een inperking van de psychische flexibiliteit, binnen ACT standaard psychologische flexibiliteit genoemd.

Toepassingen

  • Acceptance and commitment therapy (ACT)[11]: RFT vormt de theoretische basis van ACT en andere vormen van derde generatie gedragstherapie.
  • IRAP: een psychometrische procedure om 'latente' relational frames vast te stellen.

RFT leren kennen

RFT is een moeilijke theorie. Intussen verschenen enkele werken die RFT toegankelijker maken, hetzij door een stapsgewijze introductie, hetzij door het illustreren via praktische voorbeelden uit het dagelijks leven.[12][13]

Externe links

  • (en) Contextualscience.org een Engelstalige site met informatie over RFT, ACT en het functioneel contextualisme. Oorspronkelijk heette deze website "contextualpsychology", doch het bereik van het tijdschrift is verbreed naar verwante wetenschappen zoals de contextuele evolutionaire biologie.
Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ Hayes, S.C., Barnes-Holmes, D, Roche, B. (2001). Relational Frame Theory: a post-Skinnerian account of human language and cognition
  2. ↑ Blackledge, J. T. (2003). An introduction to Relational Frame Theory: Basics and applications. The Behavior Analyst Today, 3(4), 421-433.
  3. ↑ Barnes, D., Hegarty, N., & Smeets, P. (1997). Relating equivalence relations to equivalence relations: A relational framing model of complex human functioning. The Analysis of Verbal Behavior, 14, 1-27.
  4. ↑ Barnes-Holmes, Y., McHugh, L., & Barnes-Holmes, D. (2004). Perspective-taking and Theory of Mind: A relational frame account. The Behavior Analyst Today, 5, 15-25.
  5. ↑ Hayes, S. C. & Berens, N. M. (2004). Why Relational Frame Theory alters the relationship between basic and applied behavioral psychology. International Journal of Psychology and Psychological Psychotherapy, 4, 341-353.
  6. ↑ Luciano, M. C., Barnes-Holmes, Y., & Barnes-Holmes, D. (2001). Early verbal devolopmental history and equivalent relations. International Journal of Psychology and Psychological Therapy, 1(1), 137-149.
  7. ↑ Barnes, D., & Hampson, P. (1993). Stimulus equivalence and connectionism: Implications for behavior analysis and cognitive science. The Psychological Record, 43, 617-638.
  8. ↑ Barnes, D., Browne, M., Smeets, P., & Roche, B. (1995). A transfer of functions and a conditional transfer of functions through equivalence relations in three to six year old children. The Psychological Record, 45, 405-430.
  9. ↑ Dymond, S., & Barnes, D. (1996). A transformation of self discrimination response functions in accordance with the arbitrarily applicable relations of sameness, more than, and less than: Erratum. Journal of the Experimental Analysis of Behavior, 66(3), 348-360.
  10. ↑ Hayes, S. C. (Ed.). (1989). Rule-governed behavior: Cognition, contingencies, and instructional control. New York: Plenum.
  11. ↑ A-Tjak, J. & De Groot, F. (2008) Acceptance & Commitment Therapy. Een praktische inleiding voor hulpverleners. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; Hayes, S.C., Strosahl, K., Wilson, K.G. (2006) Acceptance and commitment therapy
  12. ↑ N. Törneke: Learning RFT. An introduction to Relational Frame Theory and its clinical application. Oakland: Context Press, 2010. ISBN 9781572249066
  13. ↑ F. De Groot: Adam en Eva: het begin van de psychologie. Kennismaken met de gedragsanalyse.[dode link] Antwerpen-Apeldoorn: Garant, 2011. ISBN 9789044127263