Tijdlijn van de geschiedenis van Zuid-Afrika

Dit is een tijdlijn van het geschiedkundig verhaal van het gebied van het huidige Zuid-Afrika.

Pre-koloniale tijd De Nederlandse Kaapkolonie De Britse Kaapkolonie De Grote Trek De Boerenrepublieken Uniewording Apartheid De Regenboognatie

Pre-koloniale tijd

~4.000.000 v.C.

  • De australopithecus arriveert in Zuid-Afrika.
Schedel van Mevrouw Ples
Schedel van het Taungkind

~2.500.000 v.C

  • De australopithecus africanus arriveert in Zuid-Afrika, waarvan Mevrouw Ples en het Taungkind de bekendste fossielen zijn.

~1.500.000 v.C.

  • De homo ergaster arriveert in Zuid-Afrika.

~115.000 v.C.

  • De homo sapiens arriveert in Zuid-Afrika.

~15.000 v.C.

  • De San arriveren in Zuid-Afrika.

~2.200 v.C.

  • De Khoikhoi arriveren in Zuid-Afrika.

~200

  • De Bantoe arriveren in Zuid-Afrika.
  • Begin van de IJzertijd in Zuid-Afrika.

~800

  • Begin van de Bantoemigratie. De Khoisan worden door de Bantoe verdreven naar de droge uithoeken van het continent.

~1000

  • Stichting van het bantoe Koninkrijk Mapungubwe aan de Limpopo.
De São Cristóvão en de São Pantaleão van Bartolomeu Dias

1488

  • De Portugese ontdekkingsreiziger Bartolomeu Dias bereikt als eerste Europeaan de Kaap de Goede Hoop. Hij noemt deze oorspronkelijk Stormkaap, maar koning Johan II van Portugal hernoemt de Kaap naar de goede hoop dat de zeeroute naar Indië binnen Portugees bereik is.

1497

  • De Portugese ontdekkingsreiziger Vasco da Gama vaart om de Kaap de Goede Hoop heen en ontdekt Natal op Kerstavond.

1503

1510

  • Aan de Tafelbaai raken de Khoikhoi slaags met de Portugezen. De Portugese ontdekkingsreiziger Francisco de Almeida en 64 Portugese zeelieden komen om het leven.

1575

  • De Portugese cartograaf Manuel de Mesquita Perestrelo doet een eerste poging om de kust van Zuid-Afrika in kaart te brengen.

1580

  • Sir Francis Drake vaart om de Kaap de Goede Hoop.

1647

  • Het Nederlandse schip Nieuwe Haerlem strandt aan de Kaap de Goede Hoop. Onder leiding van Leendert Janszen verblijven de gestrande Nederlandse zeelieden een jaar lang aan de Kaap. Na hun terugkeer naar Nederland krijgen Leendert Janszen en Matthijs Proot van de VOC de opdracht een verslag te schrijven over hun bevindingen.

1649

  • Leendert Janszen en Matthijs Proot dienen hun Remonstrantie in, waarin hun positieve bevindingen over de Kaap de Goede Hoop staan beschreven. Hierop besluiten de Heren XVII dat er een verversingspost aan de Kaap moet worden gesticht.

De Nederlandse Kaapkolonie

De aankomst van Jan van Riebeeck in de Kaap de Goede Hoop

1652

1655

1657

  • De eerste Europese boeren arriveren in Rondebosch.

1658

  • De eerste Indische slaven worden door de Nederlanders in de Kaapkolonie afgezet.
Afbeelding van de Khoikhoi

1659

  • De eerste oorlog tussen de Nederlanders en de Khoikhoi (door de Nederlanders toen nog strandlopers genoemd) breekt uit.

1665

  • Oprichting van de Nederduitse Gereformeerde Kerk van Zuid-Afrika.

1666

1673

  • De tweede oorlog tussen de Nederlanders en de Khoikhoi (naar hun kliktaal worden de strandlopers nu hottentotten genoemd) breekt uit.

1676

  • De derde oorlog tussen de Nederlanders en de Khoikhoi breekt uit.
Gouverneur Simon van der Stel

1679

1688

Expansie van de Kaapkolonie

1706

1713

  • Een pokkenepidemie velt de Kaapkolonie. Vele khoikhoi sterven hieraan.

1751

1755

  • Een tweede pokkenepidemie velt de Kaapkolonie.

1761

  • Gouverneur Rijk Tulbagh richt de eerste bibliotheek van Zuid-Afrika op.

1767

  • Een derde pokkenepidemie velt de Kaapkolonie.
Prent van Wolraad Woltemade

1773

1779

1780

  • De Visrivier wordt aangesteld als grens van de Kaapkolonie.

1781

  • Een Franse vloot voorkomt de Britse verovering van de Kaapkolonie.
Afbeelding van nomadische kleurlingen

1784

1786

  • Stichting van Graaff-Reinet.

1789

  • De Tweede Grensoorlog breekt uit.
  • Het merinoschaap wordt geïmporteerd in de Kaapkolonie.

1794

  • De Auwalmoskee wordt te Bo-Kaap opgericht door imam Tuan Guru. Het is de eerste moskee van Zuid-Afrika.

De Britse Kaapkolonie

De Kaapkolonie in 1795

1795

1799

1803

  • Vrede van Amiens. Het Verenigd Koninkrijk draagt de Kaapkolonie weer over aan Nederland.

1804

  • Gouverneur Jacob Abraham Uitenhage de Mist sticht Uitenhage.
De Slag bij Blaauwberg

1806

  • Het Verenigd Koninkrijk verovert de Kaapkolonie op Nederland in de Slag bij Blaauwberg, ditmaal definitief.

1807

  • De slavenhandel naar Zuid-Afrika wordt afgeschaft, maar slavernij blijft legaal.
Saartje Baartman

1810

  • De Khoikhoivrouw Saartjie Baartman wordt uit belangstelling voor haar uitzonderlijke lichaamsbouw tentoongesteld in Londen.

1811

  • De Vierde Grensoorlog breekt uit.

1812

1813

1815

  • Rebelse Boeren komen bij Slachtersnek in opstand tegen het Britse gouvernement, maar worden verslagen.
De Zoeloekoning Shaka

1816

  • Vijf opstandelingen van Slachtersnek worden onder dramatische omstandigheden opgehangen.
  • Shaka sticht het Zoeloekoninkrijk.

1818

1820

  • De Zoeloes verslaan de Ndwandwe. Begin van de Mfecane.
  • De Griekwakapitein Adam Kok II verlaat West-Griekwaland en wordt opgevolgd door Andries Waterboer van de San. De Bergenaars splitsen zich af van de Griekwa.
  • Duizenden Britse kolonisten van 1820 arriveren in de Kaapkolonie.
  • Stichting van Port Elizabeth.

1822

  • Stichting van Lesotho door Moshoeshoe I.
  • De Nederlandse taal wordt afgeschaft in het openbare ambt en het gerechtshof van de Kaapkolonie.
De Matabelekoning Mzilikazi

1823

  • Luitenant Mzilikazi weigert zijn buit af te staan aan de Zoeloekoning Shaka. Hij vlucht met zijn volgelingen over de Drakensbergen en verovert de Transvaal. Uitbreiding Mfecane en opkomst van de Matabele.
  • De Orlam vertrekken onder leiding van Jonker Afrikaner naar Zuidwest-Afrika.
  • De zendeling John Philip sticht Philippolis, de eerste Europese nederzetting van de Transoranje.

1824

  • Stichting van Port Natal, het latere Durban.
  • De Zoeloekoning Shaka komt in contact met de blanke kolonisten.

1825

  • De Zuid-Afrikaanse pond wordt ingevoerd in de Kaapkolonie.

1826

  • De Griekwakapitein Adam Kok II sticht Adam Koksland in de Transoranje.

1828

  • De Zoeloekoning Shaka wordt vermoord door zijn halfbroer Dingane, die hem opvolgt als koning.
  • De Khoikhoi worden gelijkgesteld aan de blanken van de Kaapkolonie.

1832

  • De Matabelekoning Mzilikazi wordt door Dingane naar het westen verdreven.

1834

  • Afschaffing van slavernij in de Kaapkolonie.
  • De Zesde Grensoorlog breekt uit.

De Grote Trek

Kaart van de Grote Trek

1835

1836

  • Meer Voortrekkers vertrekken uit de Kaapkolonie. Mzilikazi stuurt zijn leger op hen af, maar wordt verslagen in de Slag bij Vegkop.
  • De Voortrekkers onder leiding van Hans van Rensburg worden in het huidige Mozambique vermoord door een inheemse stam.

1837

De Bloukransmoorden
De slag bij Bloedrivier

1838

1839

1840

  • De Voortrekkers steunen een succesvolle staatsgreep van Mpande, de halfbroer van de Zoeloekoning Dingane. Dingane slaat op de vlucht en wordt vermoord. Andries Pretorius kroont Mpande tot Zoeloekoning.

1841

1842

  • Het Verenigd Koninkrijk verovert de Republiek Natalia. Veel Voortrekkers vertrekken uit Natal.
Voortrekker Hendrik Potgieter

1844

1845

  • De Voortrekker Hendrik Potgieter sticht Ohrigstad.

1846

  • Stichting van Bloemfontein.
  • De Zevende Grensoorlog breekt uit.

1848

  • De Transoranje wordt omgedoopt tot de Britse Oranjeriviersoevereiniteit. De Republiek Winburg-Potchefstroom houdt op te bestaan.
  • Gouverneur Harry Smith verslaat Andries Pretorius in de Slag bij Boomplaats. Pretorius vlucht met zijn volgelingen naar Transvaal.

1849

  • De eerste verenigde Volksraad van Transvaal komt bijeen.
  • Stichting van Lydenburg.

1850

  • De Achtste Grensoorlog breekt uit.
  • Stichting van Rustenburg.

De Boerenrepublieken

Voortrekker Andries Pretorius

1852

1853

1854

1855

  • Stichting van Pretoria, vernoemd naar Andries Pretorius.

1856

  • Een apocalyptische voorspelling van het Xhosameisje Nongqawuse leidt tot de verhongering van zo'n 40.000 Xhosa.
  • De eerste grondwet van de ZAR wordt goedgekeurd door de Volksraad, maar wordt niet door alle inwoners geaccepteerd.
  • De Republiek Lydenburg splitst zich af van de ZAR.
Staatspresident Marthinus Wessel Pretorius

1857

  • Marthinus Wessel Pretorius wordt verkozen tot eerste staatspresident van de ZAR.
  • De Republiek Zoutpansberg splitst zich af van de ZAR.

1858

  • De definitieve grondwet van de ZAR wordt goedgekeurd door de Volksraad.
  • De Republiek Zoutpansberg wordt met de ZAR herenigd.
  • De eerste Basotho-oorlog breekt uit tussen de Oranje Vrijstaat en de Basotho.

1859

  • Oprichting van de Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika.

1860

  • Pretoria vervangt Potchefstroom als hoofdstad van de ZAR.
  • De Republiek Lydenburg wordt met de ZAR herenigd.

1861

  • De Griekwa vertrekken onder leiding van kapitein Adam Kok III uit de Oranje Vrijstaat.

1862

Staatspresident Johannes Henricus Brand

1864

1865

  • De tweede Basotho-oorlog breekt uit.

1866

  • Brits-Kaffrarië wordt geannexeerd door de Kaapkolonie.
  • Stichting van Oos-Londen.
  • De Eurekadiamant wordt gevonden in West-Griekwaland.

1867

  • De derde Basotho-oorlog breekt uit.
  • Schoemansdal wordt afgebrand door de Venda.

1868

Het Grote Gat van Kimberley

1870

  • West-Griekwaland wordt door het Verenigd Koninkrijk ingelijfd. Stichting van New Rush, later Kimberley. De diamantvelden worden opgeëist door de Griekwa, de Oranje Vrijstaat, de ZAR en de Kaapkolonie.

1871

  • De diamantvelden worden door gouverneur Robert William Keate van de Natalkolonie toegewezen aan de Griekwa. Als gevolg treedt Marthinus Wessel Pretorius af als staatspresident van de ZAR. Cecil Rhodes vertrekt naar Kimberley.
Staatspresident Thomas François Burgers

1872

  • Thomas François Burgers wordt verkozen tot staatspresident van de ZAR.
  • John Molteno wordt aangesteld tot eerste premier van de Kaapkolonie.
  • De Zoeloekoning Mpande overlijdt en wordt opgevolgd door zijn zoon Cetshwayo.

1874

1875

1876

  • Sekhukhune verslaat het Transvaalse leger. De ZAR verkeert in wanorde.

1877

  • Sir Theophilus Shepstone doopt de ZAR om tot de Britse Transvaalkolonie.
  • De eerste vreedzame poging van Paul Kruger om de onafhankelijkheid van de ZAR te herstellen mislukt.
  • De Negende Grensoorlog breekt uit.

1878

  • De Walvisbaai wordt geannexeerd door de Kaapkolonie.
  • De tweede vreedzame poging van Paul Kruger om de onafhankelijkheid van de ZAR te herstellen mislukt.
De Zoeloe-oorlog

1879

  • De Zoeloe-oorlog breekt uit tussen het Verenigd Koninkrijk en de Zoeloes. De oorlog wordt door het Verenigd Koninkrijk gewonnen, al lijden ze een verpletterende nederlaag in de Slag bij Isandlwana. Het Verenigd Koninkrijk verovert Zoeloeland.
  • Oost-Griekwaland wordt geannexeerd door de Kaapkolonie.
  • Oprichting van de Afrikanerbond.

1880

  • Cecil Rhodes richt De Beers Mining Company op.
  • West-Griekwaland wordt geannexeerd door de Kaapkolonie.
  • De Boeren van de Transvaal komen bij Paardekraal in opstand. Een Driemanschap bestaande uit Paul Kruger, Marthinus Wessel Pretorius en Piet Joubert herstellen de ZAR te Heidelberg.
  • De Eerste Boerenoorlog breekt uit tussen de ZAR en het Verenigd Koninkrijk.
De Slag bij Majuba

1881

1882

Staatspresident Paul Kruger

1883

  • Paul Kruger wordt verkozen tot staatspresident van de ZAR.

1884

  • De Conventie van Londen herziet de Conventie van Pretoria.
  • Stichting van de Nieuwe Republiek.

1885

  • Beetsjoeanaland wordt ingelijfd door het Verenigd Koninkrijk. Stellaland en Goosen worden geannexeerd en bij Beetsjoeanaland gevoegd.

1886

1887

1888

  • Paul Kruger wordt voor de tweede maal verkozen tot staatspresident van de ZAR.
  • Francis William Reitz wordt verkozen tot staatspresident van de Oranje Vrijstaat.
  • De Nieuwe Republiek wordt geannexeerd door de ZAR.
Premier Cecil Rhodes

1890

  • Cecil Rhodes wordt aangesteld tot premier van de Kaapkolonie.

1891

  • Klein Vrystaat wordt door de ZAR geannexeerd.

1893

1894

1895

Arrestatie van Leander Starr Jameson

1896

  • De Jameson Raid wordt neergeslagen en Jameson wordt gevangengezet. Het feliciterende Krugertelegram van keizer Wilhelm II van Duitsland naar staatspresident Paul Kruger veroorzaakt een schandaal. Cecil Rhodes moet aftreden als premier.

1898

  • Paul Kruger wordt voor de vierde maal verkozen tot staatspresident van de ZAR.
  • Staatspresident Paul Kruger legt de fundamenten voor het Sabie Wildreservaat, het latere Nationaal park Kruger.

1899

Concentratiekamp voor Boeren

1900

  • De Oranje Vrijstaat en de ZAR worden door het Verenigd Koninkrijk veroverd, maar de bittereinders weigeren de strijd te staken. Het Verenigd Koninkrijk hanteert de tactiek van de verschroeide aarde door het platbranden van boerderijen en het opsluiten van Boerenvrouwen en kinderen in concentratiekampen. Staatspresident Paul Kruger wijkt uit naar Europa.

1901

  • Emily Hobhouse luidt de noodklok over de concentratiekampen van de Boerenoorlog. De omstandigheden in de kampen worden verbeterd.

1902

Uniewording

1904

  • 62.000 Chinese mijnwerkers arriveren in de Transvaalkolonie.

1907

  • De Transvaalkolonie en de Oranjerivierkolonie krijgen zelfbeschikking.
Premier Louis Botha

1910

1912

1913

1914

1915

1918

Premier Jan Smuts

1919

  • Zuidwest-Afrika wordt een Zuid-Afrikaans mandaatgebied.
  • Premier Louis Botha overlijdt en wordt opgevolgd door Jan Smuts.

1921

1922

  • Een opstand van blanke mijnwerkers in Witwatersrand wordt door het Zuid-Afrikaanse leger neergeslagen.

1923

1924

1925

  • Het Afrikaans wordt gelijkgesteld aan het Nederlands.

1926

  • Het Nationaal park Kruger wordt benoemd tot eerste nationale park van Zuid-Afrika.
De vlag van Zuid-Afrika van 1928 tot 1994

1928

  • De nieuwe vlag van Zuid-Afrika, gebaseerd op de Prinsenvlag, wordt ingevoerd.

1930

  • Blanke vrouwen krijgen stemrecht.

1934

  • De Zuid-Afrikaanse Partij en de Nationale Partij fuseren tot de Verenigde Partij.

1939

  • De Tweede Wereldoorlog breekt uit. Tegen de wens van premier J.B.M. Hertzog verklaart Zuid-Afrika de oorlog aan Duitsland. Hertzog treedt af en Jan Smuts wordt opnieuw verkozen tot premier van Zuid-Afrika.
  • Oprichting van de Ossewabrandwag.

Apartheid

Apartheidsbord

1948

1949

1952

  • Op het Van Riebeeckfestival wordt de 300e verjaardag van de Nederlandse aanwezigheid in Zuid-Afrika gevierd.

1957

Premier Hendrik Verwoerd

1958

Het bloedbad van Sharpeville

1960

1961

1962

Mensenrechtenactivist Nelson Mandela

1964

  • De mensenrechtenactivist Nelson Mandela wordt veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf die hij moet uitzitten op Robbeneiland.

1966

1967

1973

1975

1976

1977

1982

1983

  • Eerste diagnose van aids in Zuid-Afrika.


Staatspresident P.W. Botha

1984

  • P.W. Botha wordt verkozen tot staatspresident van Zuid-Afrika.
  • Aartsbisschop Desmond Tutu wint de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn vreedzame verzet tegen apartheid.

1985

  • Staatspresident P.W. Botha roept de noodtoestand uit over Zuid-Afrika.

1989

  • Staatspresident P.W. Botha krijgt een beroerte en moet aftreden. F.W. de Klerk wordt verkozen tot staatspresident van Zuid-Afrika.
  • Oprichting van de Democratische Partij.

1990

  • Staatspresident F.W. de Klerk kondigt hervormingen in het apartheidsbeleid aan. Het verbod op het Afrikaans Nationaal Congres wordt opgeheven en Nelson Mandela wordt vrijgelaten.
  • Het mandaatgebied Zuidwest-Afrika wordt onafhankelijk onder de naam Namibië.

1992

  • De blanke bevolking van Zuid-Afrika keurt de hervormingen van De Klerk in een referendum goed.
  • 45 mensen komen om het leven bij het Bloedbad van Boipatong, een aanslag gepleegd door aanhangers van de Inkatha Vrijheidspartij.

1993

  • Nelson Mandela en F.W. de Klerk ontvangen de Nobelprijs voor de Vrede.
  • De communistische politicus Chris Hani wordt vermoord door een extreemrechtse activist.
F.W. de Klerk en Nelson Mandela

De Regenboognatie

1994

  • De eerste algemene verkiezingen van Zuid-Afrika vinden plaats. Nelson Mandela wordt verkozen tot president van Zuid-Afrika.
  • De Bantoestans worden opgeheven. President Lucas Mangope van de Bantoestan Bophuthatswana komt in verzet en wordt gesteund door de Afrikaner Weerstandsbeweging, maar wordt door het Zuid-Afrikaanse leger afgezet.
  • Zuid-Afrika wordt onderverdeeld in negen provincies.
  • De nieuwe vlag van Zuid-Afrika wordt ingevoerd.
  • De Walvisbaai wordt overgedragen aan Namibië.
  • Oprichting van Vrijheidsfront Plus

1995

1997

President Thabo Mbeki

1999

  • Thabo Mbeki wordt verkozen tot president van Zuid-Afrika.

2000

  • Oprichting van de Democratische Alliantie.

2006

2007

President Jacob Zuma

2008

  • President Thabo Mbeki verliest de machtsstrijd over het ANC van Jacob Zuma en treedt af. Zijn aanhangers richten het Congress of the People op.
  • Bij xenofobische aanvallen op immigranten komen 62 mensen om het leven.

2009

  • Jacob Zuma wordt verkozen tot president van Zuid-Afrika.

2010

2013

2015

  • Bij xenofobische aanvallen op immigranten komen 7 mensen om het leven.
  • Na aanhoudende demonstraties tegen het behoud van het standbeeld van Cecil Rhodes op de Universiteit van Kaapstad worden een aantal standbeelden van blanke historische figuren gevandaliseerd.

2018

  • Onder druk van het ANC treedt de van corruptie beschuldigde president Zuma af. De partij verkiest Cyril Ramaphosa tot zijn opvolger.

2019

Bronnen

  • (nl) Bossenbroek, Martin: De boerenoorlog. Amsterdam, Atheneum Polak & Van Gennep, 2012. ISBN 9789025369934.
  • (af) Swart, M.J., e.a. (red.): Afrikaanse Kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge, 1980. ISBN 9780620045438.
  • (nl) Theal, George M.: Geschiedenis van Zuid-Afrika. M. Nijhoff, s-Gravenhage, 1897. ISBN 9781144349965.[1]
  • (nl) Algra, A. & Algra, H.: Dispereert niet. Twintig eeuwen historie van de Nederlanden. Deel 5. Uitgeverij T. Wever, Franeker, 1978 (achtste druk). ISBN 9061352770.[2]
  • (en) Ajayi, J. F. Ade: General history of Africa VI: Africa in the Nineteenth Century until the 1880s. UNESCO, Parijs, 1989. ISBN 9780520067011.[3]
  • (en) Rosenthal, Eric: Encyclopaedia of Southern Africa. Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978. ISBN 9780702109713.
  • (en) SA history timeline. South African History Online.
  • (en) South Africa profile - Timeline. BBC News.