Arseniusz Autorejan

Arseniusz Autorejan
Ἀρσένιος Ἀυτωρειανός
Patriarcha Konstantynopola
Kraj działania

Cesarstwo Bizantyńskie

Data i miejsce urodzenia

ok. 1200
Konstantynopol (?)

Data i miejsce śmierci

między 1265 a 1273
Proconnes

Miejsce pochówku

Hagia Sofia

Patriarcha Nicei
Okres sprawowania

1254–1259

Patriarcha Konstantynopola
Okres sprawowania

1261–1265/1267

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Patriarchat Konstantynopolitański

Wybór patriarchy

1254 i 1261

Arseniusz Autorejan, Arseniusz z Autorianos, gr. Ἀρσένιος Ἀυτωρειανός, Arsenios Autōreianos (ur. ok. 1200, zm. między 1265 a 1273) – święty prawosławny, patriarcha Nicei (1254–1259) i Konstantynopola (1261–1267).

Życiorys

Arseniusz urodził się około 1200 r., zapewne w Konstantynopolu. Pochodził ze znakomitej konstantynopolitańskiej rodziny. Jego ojcem był Teodor Agallian, sędzia dromu, a matką Irena Kamaterina. Ojciec pod koniec życia wstąpił do klasztoru i przyjął imię Arseniusz. Syn poszedł w jego ślady. Przyjął imię Gennadiusz, a po śmierci ojca, imię Arseniusz[1]. Był igumenem klasztoru Okseja na wyspie Prinkipos. W 1254 r. cesarz Jan III Watatzes wysłał go do papieża Innocentego IV z misją dyplomatyczną związaną z projektowaną unią Kościołów. 25 grudnia 1254 r. Arseniusz przyjął święcenia kapłańskie i dzięki poparciu syna Jana III Watatzesa, Teodora II Laskarysa został wybrany patriarchą Nicei. Jako zwierzchnik Kościoła prawosławnego ściśle współpracował z cesarzem. Teodorem II. Po jego śmierci Teodora wraz z Jerzym Muzalonem objął opiekę nad małoletnim synem cesarza Janem IV[2].

Po śmierci Muzalona Arseniusz przekonał możnych i lud cesarstwa, aby regencję powierzyć Michałowi Paleologowi i nadał mu tytuł megaduksa, a następnie despoty. Gdy przyszło do koronacji cesarskiej, Michał Paleolog był tak pewien poparcia armii i wrogów zmarłego cesarza, że nakłonił patriarchę, aby w pierwszym rzędzie koronował jego. Arseniusz usiłował uzyskać odeń obietnicę, że za dwanaście lat, gdy Jan osiągnie pełnoletniość, odda mu władzę[3]. Cesarz zażądał by Arseniusz ustąpił, a gdy patriarcha odmówił, w lutym lub marcu 1260 r. został wygnany ze stolicy. Jego miejsce zajął biskup Efezu, Nicefor II[1].

Usunięcie Arseniusza doprowadziło do rozłamu w Kościele Wschodnim. Toteż po zajęciu przez Michała VIII Konstantynopola w 1261 r. i śmierci Nicefora II, Arseniusz powrócił na stolicę patriarszą. We wrześniu Arseniusz koronował Michała uroczyście na cesarza bizantyńskiego. Jeszcze w tym samym roku doszło do kolejnego konfliktu cesarza z patriarchą. 25 grudnia z rozkazu Michała VIII dokonano oślepienia dziewięcioletniego Jana IV[1]. Arseniusz ekskomunikował cesarza i zażądał zrzeczenia się przez niego korony, a następnie wygnania go z kraju. Ponieważ patriarcha nie chciał cofnąć ekskomuniki, cesarz przy poparciu części biskupów w 1267 r.[a] doprowadził do usunięcia Arseniusza do klasztoru świętego Mikołaja na wyspie Proconnes. Arseniusz zmarł tam prawdopodobnie około 1273 r.[2]

W obronie obalonego patriarchy wystąpiło szereg biskupów, między innymi Heraklei (Teodor) i Neocezarei (Konstantyn)[1]. Zwolennicy Arseniusza, zwani arsenitami, dochowali wierności zmarłemu patriarsze. Datująca się od czasu złożenia patriarchy z urzędu schizma arseniańska została zakończona dopiero w 1310 r., dzięki negocjacjom patriarchy Nifona[4].

Twórczość

Arseniusz pozostawił po sobie krótki utwór Diatheke (PG 140, 948–958), opisujący między innymi dzieje Bizancjum oraz Eis ten lampran Kyriaken (PG 140, 937–940) utwór wierszowany sławiący zmartwychwstanie Chrystusa. Przypisuje mu się też dzieło o obrzędzie namaszczenia chorych, którego fragment zachował się w PG 140, 808[2].

Uwagi

  1. ↑ Taki rok podaje Jacek Bonarek (Dzieje Grecji, s. 659), Steven Runciman wymienia rok 1266 (Nieszpory sycylijskie, s. 189), Timothy E. Gregory rok 1265 (Historia Bizancjum, s. 299).

Przypisy

  1. ↑ a b c d Barabanow N. D.: Arsenij Awtorian.
  2. ↑ a b c Adam Szafrański: Arsenios z Autorianos. W: Encyklopedia katolicka. T. 1.
  3. ↑ S. Runciman: Nieszpory sycylijskie. Dzieje świata śródziemnomorskiego w drugiej połowie XIII wieku. s. 53–4.
  4. ↑ Timothy Gregory: Historia Bizancjum. s. 304–5.

Bibliografia

  • N.D. Barabanow, О. W. L.: Arsenij Awtorian. [w:] Prawosławnaja enciklopedia. T. 3 [on-line]. s. 424–5. [dostęp 2012-09-28]. (ros.).
  • J. Bonarek, T. Czekalski, S. Sprawski, S. Turlej: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005. ISBN 83-08-03816-6.
  • R. Browning: Cesarstwo Bizantyńskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 212–13. ISBN 83-06-02615-2.
  • Adam Szafrański: Arseniusz z Autorianos. W: Encyklopedia katolicka. T. 1. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1989, s. 952.
  • Timothy Gregory: Historia Bizancjum. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008. ISBN 978-83-233-2588-8.
  • G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 432 i 452. ISBN 978-83-01-15268-0.
  • S. Runciman: Nieszpory sycylijskie. Dzieje świata śródziemnomorskiego w drugiej połowie XIII wieku. Katowice: Wydawnictwo Książnica, 1997. ISBN 83-7132-116-3.
  • p
  • d
  • e
Do 1204
W Nicei
1204–1261
1261–1453
Po 1453
  • Gennadiusz II Scholar (1453–1456, 1458, 1462–1463, 1464)
  • Izydor II Ksantopulos (1456–1457)
  • Sofroniusz I Syropulos (1463–1464)
  • Joazaf (1464, 1464–1466)
  • Marek II Ksylokarawes (1466)
  • Symeon I z Trapezuntu (1466, 1471–1474, 1481–1486)
  • Dionizy I (1466–1471, 1489–1491)
  • Rafał I (1475–1476)
  • Maksym III Manasses (1476–1481)
  • Nefon II (1486–1488, 1497–1498, 1502)
  • Maksym IV (1491–1497)
  • Joachim I (1498–1502, 1504)
  • Pachomiusz I (1503–1504, 1504–1513)
  • Teolept I (1513–1522)
  • Jeremiasz I (1522–1546)
  • Joannik I (1524–1525)
  • Dionizy II (1546–1555)
  • Joazaf II (1555–1556)
  • Metrofan III (1565–1572, 1579–1580)
  • Jeremiasz II Tranos (1572–1579, 1580–1584, 1587–1595)
  • Pachomiusz II (1584–1585)
  • Teolept II (1585–1586)
  • Mateusz II (1596, 1598–1602, 1603)
  • Gabriel I (1596)
  • Teofan I Karikes (1596–1597)
  • Melecjusz I Pegas (1597–1598, 1601)
  • Neofit II (1602–1603, 1607–1612)
  • Rafał II (1603–1607)
  • Tymoteusz II (1612–1620)
  • Cyryl I Lukaris (1612, 1620–1623, 1623–1635, 1637–1638)
  • Grzegorz IV z Amasei (1623)
  • Antym II (1623)
  • Cyryl II Kontares (1633, 1635–1636, 1638–1639)
  • Atanazy III Patelaros (1634)
  • Neofit III Nicejski (1636–1637)
  • Parteniusz I (1639–1644)
  • Parteniusz II (1644–1646, 1648–1651)
  • Joannik II (1646–1648, 1651–1656)
  • Cyryl III (1652, 1654)
  • Paisjusz I (1652–1655)
  • Parteniusz III (1656–1657)
  • Gabriel II (1657)
  • Parteniusz IV (1657–1662, 1665–1667, 1671, 1675–1676, 1684–1685)
  • Dionizy III (1662–1665)
  • Klemens (1667)
  • Metody III (1668–1671)
  • Dionizy IV Muzułmanin (1671–1673, 1676–1679, 1682–1684, 1686–1687, 1693–1694)
  • Gerazym II (1673–1674)
  • Atanazy IV (1679)
  • Jakub (1679–1682, 1685–1688)
  • Kallinik II (1688, 1689–1693, 1694–1702)
  • Neofit IV (1688)
  • Gabriel III (1702–1707)
  • Neofit V (1707)
  • Cyprian I (1707–1709, 1713–1714)
  • Atanazy V (1709–1711)
  • Cyryl IV (1711–1713)
  • Kosma III (1714–1716)
  • Jeremiasz III (1716–1726, 1732–1733)
  • Paisjusz II (1726–1732, 1740–1743, 1744–1748)
  • Serafim I (1733–1734)
  • Neofit VI (1734–1740, 1743–1744)
  • Cyryl V (1748–1751, 1752–1757)
  • Kallinik III (1757)
  • Serafim II (1757–1761)
  • Joannik III (1761–1763)
  • Samuel I Chaceres (1763–1768, 1773–1774)
  • Melecjusz II (1768–1769)
  • Teodozjusz I (1769–1773)
  • Sofroniusz II (1774–1780)
  • Gabriel IV (1780–1785)
  • Prokopiusz I (1785–1789)
  • Neofit VII (1789–1794, 1798–1801)
  • Gerazym III (1794–1797)
  • Grzegorz V (1797–1798, 1806–1808, 1818–1821)
  • Kallinik IV (1801–1806, 1808–1809)
  • Jeremiasz IV (1809–1813)
  • Cyryl VI (1813–1818)
  • Eugeniusz II (1821–1822)
  • Antym III (1822–1824)
  • Chryzant I (1824–1826)
  • Agatangel (1826–1830)
  • Konstancjusz I (1830–1834)
  • Konstancjusz II (1834–1835)
  • Grzegorz VI (1835–1840, 1867–1871)
  • Antym IV (1840–1841, 1848–1852)
  • Antym V (1841–1842)
  • German IV (1842–1845, 1852–1853)
  • Melecjusz III (1845)
  • Antym VI (1845–1848, 1853–1855, 1871–1873)
  • Cyryl VII (1855–1860)
  • Joachim II (1860–1863, 1873–1878)
  • Sofroniusz III (1863–1866)
  • Joachim III (1878–1884, 1901–1912)
  • Joachim IV (1884–1886)
  • Dionizy V (1887–1891)
  • Neofit VIII (1891–1894)
  • Antym VII (1895–1897)
  • Konstantyn V (1897–1901)
  • German V (1913–1918)
  • Melecjusz IV Metaksakis (1921–1923)
  • Grzegorz VII (1923–1924)
  • Konstantyn VI (1924–1925)
  • Bazyli III (1925–1929)
  • Focjusz II (1929–1935)
  • Beniamin (1936–1946)
  • Maksym V (1946–1948)
  • Atenagoras I (1948–1972)
  • Dymitr I (1972–1991)
  • Bartłomiej I (od 1991)