Dziewczyna z niezapominajkami
 | Ten artykuł od 2014-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
 | |||
| Autor | Lucas Cranach starszy | ||
|---|---|---|---|
| Data powstania | 1526 | ||
| Medium | olej na desce | ||
| Wymiary | 34,9 × 23,8 cm | ||
| Miejsce przechowywania | |||
| Lokalizacja | |||
| |||
 | Zobacz multimedia związane z tematem: Portrety pędzla Lucasa Cranacha Starszego |
Dziewczyna z niezapominajkami, znana wcześniej jako Księżniczka – obraz pędzla Lucasa Cranacha Starszego, datowany na 1526 rok. Jeden z wielu przykładów całopostaciowych reprezentacyjnych portretów kobiecych, charakteryzujących się wykwintnym, bogato dekorowanym strojem. Niegdyś uważano obraz za portret księżniczki Sybilli van Cleve, jednak brak na to wystarczających dowodów. Powtarzające się w twórczości Cranacha cechy, odzwierciedlające ówczesny gust, sprawiają, że większość badaczy uznaje Dziewczynę z niezapominajkami za portret idealnej kobiety, bez ściśle określonej tożsamości.
Nie jest znane miejsce powstania dzieła, ani jego zleceniodawca. Od 1793 roku obraz znajdował się w kolekcji Stanisława Kostki Potockiego w Wilanowie, początkowo uważany za dzieło Lucasa van Leydena. Do 1939 roku znajdował się w zbiorach muzealnych pałacu w Wilanowie, następnie został zdeponowany do Muzeum Narodowego w Warszawie, rok później skradziony przez hitlerowców i wywieziony do Niemiec. W 1945 roku odzyskane dzieło ponownie przekazano jako depozyt do MNW, gdzie jest obecnie eksponowane.
Na neutralnym, ciemnym tle została przedstawiona w całej postaci młoda kobieta, ujęta en trois quarts, stojąca na posypanej drobnymi kamieniami ziemi. Niewiasta ma bladą karnację, krągłą głowę, sięgające do ramion rude, kręcone włosy, lekko ukośne ciemne oczy i delikatnie podkreślone brwi. Na jej twarzy rysuje się delikatny uśmiech. W prawej ręce w widoczny sposób trzyma niezapominajki. Kobieta jest odziana w bogato zdobiony strój. Na głowie ma czarny czepiec o szerokim rondzie z czerwonymi obwódkami. Utrzymana w ciemnozielonych, czerwonych i złocistych tonacjach wytworna suknia, o wydatnie wykrojonym dekolcie, charakteryzuje się stylizowanym i wysublimowanym fasonem oraz bogactwem dekoracji. Dopełnienie splendoru stanowi tu złota i kameryzowana biżuteria w postaci trzech różnorodnych naszyjników.
Portret reprezentacyjny jest jednym z głównych tematów podejmowanych przez Lucasa Cranacha Starszego, a następnie jego synów, Lucasa i Hansa, oraz wnuka Augustina. Studium kostiumologiczne stanowi w ich twórczości nieodłączny element, lecz najstarszy z Cranachów wielokrotnie stosował swoisty dysonans – uogólnianie rysów postaci i bardzo szczegółowe odtwarzanie strojów charakterystycznych dla osób z wyższych stanów, głównie książęcego i szlacheckiego. Z tego powodu Dziewczyna z niezapominajkami i inne malowane przez Cranacha nobilitowane osoby, często sprawiają wrażenie sztywnych, ale zawsze eleganckich i dumnie prezentujących swoją wysoką pozycję społeczną. Ze względu na atrybut, trzymany w prawej dłoni, Dziewczyna z niezapominajkami interpretowana jest przez historyków sztuki jako portret miłosny lub narzeczeński.
Bibliografia
- Adam Chudzikowski, Malarstwo austriackie, czeskie, niemieckie, węgierskie 1500-1800, Warszawa 1964
- Max J. Friedländer, Jakob Rosenberg: Die Gemälde von Lucas Cranach, Basel 1979
- Lucas Cranach. Ein Maler-Unternehmer aus Franken. Katalog zur Landessaustellung in der Festung Rosenberg, Kronach 1994
- Jakob Rosenberg, Adam und Eva von Lucas Cranach d. A, „Pantheon” 1976, s. 21
- Werner Schade, Malarski ród Cranachów, Warszawa 1980
- Bożena Steinborn, Antoni Ziemba, Malarstwo niemieckie do 1600 roku, Warszawa 2000
- Ewa Wiłkojć, „Chrystus błogosławiący dzieci” Lucasa Cranacha Starszego w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu w świetle badań i działań konserwatorskich, Kraków 2012
