Ido
| Ten artykuł od 2021-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Obszar | (cały świat) | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Pismo/alfabet | zmodyfikowane łacińskie | ||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
Status oficjalny | |||||||
język urzędowy | – | ||||||
Organ regulujący | Uniono por la linguo internaciona Ido | ||||||
Kody języka | |||||||
ISO 639-1 | io | ||||||
ISO 639-2 | ido | ||||||
ISO 639-3 | ido | ||||||
IETF | io | ||||||
Glottolog | idoo1234 | ||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Ido (-ides – grecki przyrostek patronimiczny = odojcowski) – sztuczny język opracowany w 1908 na bazie esperanto[1], stąd jego druga nazwa: esperanto reformita = 'esperanto reformowane'. Jego autorami byli Louis Couturat i Leopold Leau. Celem reformy było usunięcie niektórych krytykowanych cech esperanta, jak końcówka biernika czy tabela korelatywów, a także poprawienie brzmienia języka. Ido jest zasadniczo językiem schematycznym z pewnymi cechami języka naturalistycznego.
Wielkim propagatorem esperanto reformita był laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii Wilhelm Ostwald, który część otrzymanych pieniędzy przekazał na promocję języka ido.
Liczba użytkowników ido jest niewielka (wynosi szacunkowo od 200 do 5000); mieszkają oni także w Polsce, gdzie miały miejsce dwie międzynarodowe konwencje poświęcone temu językowi (w 1998 w Białobrzegach oraz w 2002 w Krakowie).
Przykładowy tekst (modlitwa "Ojcze Nasz"):
- Patro nia, qua esas en la cielo,
- tua nomo santigesez;
- tua regno advenez;
- tua volo facesez quale en la cielo
- tale anke sur la tero.
- Donez a ni cadie l'omnidiala pano,
- e pardonez a ni nia ofensi,
- quale anke ni pardonas a nia ofensanti,
- e ne duktez ni aden la tento,
- ma liberigez ni del malajo.
Gramatyka
Alfabet
Litery: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z
Samogłoski: a e i o u
Spółgłoski: b c d f g h j k l m n p q r s t v w x y
Dwuznaki: ch sh qu
Dyftongi: au eu
Szyk zdania
Standardowym szykiem zdania jest SVO (Podmiot, czasownik, dopełnienie): Me amas ilu (Ja kocham go).
Można zastosować niestandardowy szyk zdania przy użyciu sufiksu -n, który zmienia przypadek z mianownika na biernik: Ilun me amas (Go ja kocham).
Pytania zamknięte zaczynają się od słowa ka (czy): Ka me amas ilu? (Czy ja go kocham?)
Rzeczowniki
Rzeczowniki tworzy się, dodając do tematu sufiks -o.
Mianownik | Biernik | |
---|---|---|
Liczba pojedyncza | -o | -o |
Liczba mnoga | -i | -i |
Generalnie rzeczowniki mają rodzaj nijaki. Można jednak pokazać płeć poprzez dodanie sufiksów: -ul- (męską) i -in- (żeńską). kuzo (kuzyn albo kuzynka), kuzulo (kuzyn), kuzino (kuzynka).
Przedimek
Nie istnieje przedimek nieokreślony, ale istnieje przedimek określony la i przedimek dla liczby mnogiej le, który jest używany jeżeli nie można użyć sufiksu -i.
- tablo, stulo, domo (stół, krzesło, dom)
- tabli, stuli, domi (stoły, krzesła, domy)
- la tablo, la stulo, la domo (stół, krzesło, dom z przedimkiem określonym)
- la tabli, la stuli, la domi (stoły, krzesła, domy z przedimkiem określonym)
- le 8 (ósemki)
- le Meyer (Meyer'owie)
Przymiotniki
Przymiotniki tworzy się, dodając do tematu sufiks -a.
Mianownik | Biernik | |
---|---|---|
Liczba pojedyncza | -a | -a |
Liczba mnoga | -a | -a |
Liczebniki
Podstawowe morfemy liczebnikowe to:
0 | nul |
1 | un |
2 | du |
3 | tri |
4 | quar |
5 | kin |
6 | sis |
7 | sep |
8 | ok |
9 | non |
10 | dek |
100 | cent |
1000 | mil |
Czasowniki
W ido występują trzy czasy proste jak również bezokolicznik, tryb rozkazujący i tryb przypuszczający.
Czas teraźniejszy | -as |
---|---|
Czas przeszły | -is |
Czas przyszły | -os |
Bezokolicznik | -ar |
Tryb rozkazujący | -ez |
Tryb przypuszczający | -us |
Imiesłowy tworzy się przy użyciu następujących morfemów sufiksowych:
Strona czynna | Strona bierna | |
---|---|---|
Czas teraźniejszy | -ant- | -at- |
Czas przeszły | -int- | -it- |
Czas przyszły | -ont- | -ot- |
Przysłówek
Przysłówek można stworzyć poprzez dodanie sufiksa -e. bone (dobrze), rapide (szybko), facile (łatwo).
Zobacz też
Zobacz hasło ido w Wikisłowniku |
Przypisy
- ↑ Ido, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-29] .
Linki zewnętrzne
- Polskie odgałęzienie języka ido
- La linguo internaciona Ido – linki do nauki języka ido w różnych językach. members.aol.com. [zarchiwizowane z tego adresu (1998-12-02)].
- Język międzynarodowy – Ido. es.geocities.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-11)].
- Wikipedia w Ido
- Wiktionary w Ido
- Leonard Weber, Nauka Światowego Języka Pomocniczego Reform-ESPERANTO w systemie IDO
- p
- d
- e
Kategorie języków sztucznych | |
---|---|
Międzynarodowe języki pomocnicze | |
Języki logiczne i filozoficzne | |
Języki fikcyjnych światów i ludów |
|
Zabawy językowe | |
Inne |
- PWN: 3913875
- Britannica: topic/Ido
- Treccani: ido
- БРЭ: 2000466
- SNL: ido
- DSDE: ido