Selenin sodu
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | Na2SeO3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa | 172,94 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | kolor od białego do beżowego; słaby, charakterystyczny zapach | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | 10102-18-8 (bezwodny) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | 24934 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | Na2SeO4, Na2SO3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | K2SeO3, MgSeO3, CaSeO3, BaSeO3, ZnSeO3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Selenin sodu – nieorganiczny związek chemiczny, sól sodowa kwasu selenawego. Występuje jako odmiana bezwodna lub pentahydrat (Na2SeO3·5 H2O).
Właściwości
Selenin sodu jest ciałem stałym barwy od białej do beżowej (bezwodny) lub bezbarwnym (pentahydrat). Ma właściwości higroskopijne.
Jest rozpuszczalny w wodzie. Wartość pH jego roztworów wodnych wynosi ok. 9 dla stężenia 50 mg/l[2].
Synteza
Selenin sodu można otrzymać w reakcji stężonego kwasu selenawego z roztworem wodorotlenku sodu wolnego od węglanów[4]:
- H
2SeO
3 + 2NaOH → Na
2SeO
3 + 2H
2O
Po zatężeniu z roztworu krystalizuje sól pięciowodna Na
2SeO
3·5H
2O o czystości analitycznej. Podczas ogrzewania w 40 °C przechodzi w sól bezwodną[4].
Zastosowanie
Selen jest niezbędnym mikroelementem dla człowieka[5], dlatego selenin sodu bywa stosowany jako suplement diety, także w odżywkach dla niemowląt[6]. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności określił bezpieczny limit dzienny spożycia na 300 μg[7].
Selenin sodu jest też stosowany jako środek owadobójczy, z dawką skuteczną na poziomie 10mg/kg[8].
Toksyczność
Substancja działa silnie drażniąco na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych. Powoduje odoskrzelowe zapalenie płuc oraz obrzęk płuc. Działa toksycznie na wiele narządów: wątrobę, nerki, drogi moczowe, przewód pokarmowy, śledzionę, szpik kostny, serce oraz nerwy.
Ze względu na swoją toksyczność bywa wykorzystywany w próbach samobójczych[9].
Działanie na organizmy wodne
Selenin sodu działa bardzo toksycznie na organizmy wodne.
Dawki śmiertelne dla niektórych organizmów:
- Danio pręgowany 24 mg/l/96 h
- Pstrąg tęczowy 8,1 mg/l/96 h
- Dafnia (rozwielitka) 7,9 g/l/48 h
- Glony 96,6 mg/l/72 h
Przypisy
- ↑ Department of Chemistry, The University of Akron: Sodium selenite. [dostęp 2011-09-23]. (ang.).
- ↑ a b Sodium selenite, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 500120 [dostęp 2011-09-23] (niem. • ang.).
- ↑ Selenin sodu (nr 214485) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
- ↑ a b F.F. Feher F.F., Sodium Selenite, [w:] GeorgG. Brauer (red.), Handbook of Preparative Inorganic Chemistry, New York • London: Academic Press, 1963, s. 431–432 (ang.).
- ↑ P.P. Kamble P.P. i inni, Selenium Intoxication with Selenite Broth Resulting in Acute Renal Failure and Severe Gastritis, „Saudi Journal of Kidney Diseases and Transplantation”, 20 (1), 2009, s. 106, PMID: 19112227 [dostęp 2023-11-12] (ang.).
- ↑ Meng-JieM.J. He Meng-JieM.J. i inni, Selenium in infant formula milk, „Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition”, 27 (2), 2018, DOI: 10.6133/apjcn.042017.12, PMID: 29384312 [dostęp 2023-11-15] (ang.).
- ↑ EFSA Panel on Additives and Products or Substances used in AnimalE.P.A.P.S.A. Feed EFSA Panel on Additives and Products or Substances used in AnimalE.P.A.P.S.A., Safety and efficacy of selenium compounds (E8) as feed additives for all animal species: sodium selenite, based on a dossier submitted by Retorte GmbH Selenium Chemicals and Metals, „EFSA Journal”, 14 (2), 2016, DOI: 10.2903/j.efsa.2016.4398 [dostęp 2023-11-15] (ang.).
- ↑ Sodium Selenite [online], omanchem.com [dostęp 2023-11-12] .
- ↑ A.A. Gasmi A.A. i inni, Acute selenium poisoning, „Veterinary and Human Toxicology”, 39 (5), 1997, s. 304–308, ISSN 0145-6296, PMID: 9311090 .
Bibliografia
- Witold Mizerski: Tablice chemiczne. Warszawa: wydawnictwo Adamantan, 2004.
