Zachłyśnięcie

Zachłyśnięcie lub aspiracja – (łac. aspiratio) - określa się w medycynie zjawisko wniknięcia materiału (zawartości) z przewodu pokarmowego do dróg oddechowych (krtań, tchawica, oskrzele) w czasie wdechu z powodu braku odruchu kaszlowego u chorego nieprzytomnego, czy z zaburzeniami świadomości. Czasami zdarza się to także podczas przełykania.

Wysokie ryzyko aspiracji występuje w okresie okołooperacyjnym. Zachłyśnięcie treścią żołądkową może być przyczyną ciężkiego zapalenia płuc. Szczególnym przypadkiem jest zadławienie, najczęściej spotykane wśród dzieci i niemowląt, w którym ciałem obcym jest jakiś stały przedmiot lub kęs pokarmu.

Historia

Pierwszą hipotezę o śmierci na skutek zachłyśnięcia własną wydzieliną w czasie operacji wysunął James Simpson w połowie XIX wieku[1]. Szczegółowe przypadki aspiracji treści żołądkowej opisał w 1946 roku Curtis Mendelson[1][2]. Dotyczyły one pacjentek poddanych znieczuleniu ogólnemu podczas porodu naturalnego[1][2], jak również serii badań na zwierzętach i ich reakcji fizjologicznych na zachłyśnięcie różnymi substancjami[1]. Zjawisko chemicznego zapalenia płuc zostało nazwane od nazwiska odkrywcy zespołem Mendelsona.

Przyczyny i ryzyka

Znaczne osłabienie lub brak odruchów obronnych w okolicy gardła i krtani na skutek znieczulenia do zabiegu operacyjnego[3][4]. Innymi czynnikami ryzyka są:

  • bardzo młody wiek[1]
  • bardzo podeszły wiek[1]
  • leczenie doraźne[1]
  • typ zabiegu[1], zabiegi nagłe[5]
  • zbyt krótki czas między ostatnim posiłkiem a zabiegiem operacyjnym[1]
  • opóźnione opróżnianie się żołądka[1]
  • stan po urazie[1]
  • ciąża[1][5]
  • otyłość[1][5]
  • cukrzyca[5]
  • choroby przełyku[1], choroba refluksowa przełyku[4], przepuklina rozworu przełykowego[5], dysfagia[4]
  • ucisk na żołądek podczas resuscytacji[6]
  • zaburzenia świadomości (np. sedacja lub znieczulenie, zatrucie alkoholowe, przedawkowanie leków, przedawkowanie narkotyków)[4]
  • upośledzenie odruchów obronnych (np. porażenie fałdów głosowych, intubacja dotchawicza)[4]
  • choroby neurologiczne (np. udar mózgu, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, otępienie)[4]
  • zmiany w górnym odcinku dróg oddechowych i przewodu pokarmowego (np. nowotwory, przebyty zabieg chirurgiczny, zaburzenia motoryki, przetoka tchawiczo-przełykowa)[4]
  • nawracające wymioty[4]

W przypadku donoszonych lub przenoszonych noworodków istnieje ryzyko aspiracji smółki z powodu przedwczesnych odruchów oddechowych na skutek wewnątrzmacicznego niedotlenienia/kwasicy[7].

Wśród dzieci częstymi wypadkami są zadławienia obcymi przedmiotami. Wśród niemowląt naturalnym odruchem jest wkładanie wszystkiego do ust[8], więc zagrożenie stanowi dostęp do zabawek lub przedmiotów nieodpowiednich dla wieku dziecka[9]. Najczęściej aspirowanymi przedmiotami u małych dzieci są: orzeszki ziemne, cukierki i małe zabawki lub ich części[10]. U dzieci starszych winny jest temperament, gdyż chcą wszystko robić w tym samym czasie tj. jeść, bawić się i oddychać[8].

Prewencja

  • stosowanie znieczulenia regionalnego zamiast ogólnego[11]
  • przestrzeganie właściwego czasu głodówki przed operacją[1]
  • stosowanie leków zmniejszających kwaśność soków żołądkowych[1][12][13]
  • odkwaszanie i opróżnianie żołądka przed znieczuleniem ogólnym[2]
  • rękoczyn Sellicka[14], ucisk na chrząstkę pierścieniowatą[15]
  • pozycja boczna ustalona (zmniejsza ryzyko aspiracji treści żołądkowej)[3]
  • opieka nad pacjentem do czasu odzyskania odruchów obronnych[2]
  • unikanie dostępu do zabawek lub przedmiotów nieodpowiednich dla wieku dziecka[9]
  • unikanie leków w tabletkach dla dzieci poniżej 3 roku życia[9]
  • odpowiednie przygotowywanie posiłków dla dzieci[9]

Objawy

Choroby układu oddechowego związane z aspiracją

Choroby związane z drogami oddechowymi[4]:

  • dysfunkcja fałdów oddechowych
  • niedrożność mechaniczna dróg oddechowych
  • rozstrzenie oskrzeli
  • skurcz oskrzeli prowadzący np. do zaostrzenia astmy
  • rozlane zachłystowe zapalenie oskrzelików
  • zespół zarostowego zapalenia oskrzelików

Choroby dotyczące miąższu płuc[4]:

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Packer 2008 ↓, s. 287.
  2. ↑ a b c d Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 678.
  3. ↑ a b Smith, Pinnock i Lin 2012 ↓, s. 61.
  4. ↑ a b c d e f g h i j Hu 2015 ↓, s. 33.
  5. ↑ a b c d e Berry i Knos 1999 ↓, s. 131.
  6. ↑ Halinen i Saastamoinen 1998 ↓, s. 494.
  7. ↑ a b c d Kühl 2001 ↓, s. 181.
  8. ↑ a b Banco 2000 ↓, s. 57.
  9. ↑ a b c d Banco 2000 ↓, s. 58.
  10. ↑ T Nicolai, K Reiter : Notfalltherapie der akuten Fremdkörperaspiration beim Kind. Notfall & Rettungsmedizin, 2004, Vol. 7, s. 501-506 | https://scholar.google.de/scholar?q=Notfall+%26+Rettungsmedizin.+2004,+7,+S.+501–506.&hl=de&as_sdt=0&as_vis=1&oi=scholart, access date 2021-05-21, język niem.
  11. ↑ Packer 2008 ↓, s. 288.
  12. ↑ Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 679.
  13. ↑ Berry i Knos ↓, s. 131.
  14. ↑ Gwinnutt 1999 ↓, s. 54-55.
  15. ↑ Packer 2008 ↓, s. 289.
  16. ↑ a b c d e f Packer 2008 ↓, s. 290.
  17. ↑ a b c d e Robinson i Hall 2006 ↓, s. 143.
  18. ↑ Hu 2015 ↓, s. 39.

Bibliografia

  • Alan R.A.R. Aitkenhead Alan R.A.R., GrahamG. Smith GrahamG., David J.D.J. Rowbotham David J.D.J., Anestezjologia, wyd. II, t. 2, Wrocław: Urban & Partner, 2008, ISBN 978-83-7609-005-4 .
  • Leonard I.L.I. Banco Leonard I.L.I., Urazy i zatrucia, [w:] Paul H.P.H. Dworkin (red.), Pediatria, Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2000, ISBN 83-87944-75-0 .
  • Arnold J.A.J. Berry Arnold J.A.J., Gundy B.G.B. Knos Gundy B.G.B., Anestezjologia, Wrocław: Urban & Partner, 1999, ISBN 83-85842-89-6 .
  • Carl L.C.L. Gwinnutt Carl L.C.L., Anestezjologia kliniczna, Wrocław: Urban & Partner, 1999, ISBN 83-87944-10-6 .
  • MattiM. Halinen MattiM., PekkaP. Saastamoinen PekkaP., Resuscytacja krążeniowo-oddechowa, [w:] PerP. Rosenberg, JussiJ. Kanto, LauriL. Nuutinen (red.), Anestezjologia, Gdańsk: Novus Orbis, 1998, ISBN 83-85560-42-4 .
  • Peter GonneP.G. Kühl Peter GonneP.G., Neonatologia, [w:] StephanS. Illing, StephanieS. Spranger (red.), Pediatria, Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2001, ISBN 83-87944-76-9 .
  • MalcolmM. Packer MalcolmM., Zachłyśnięcie, [w:] JamesJ. Duke (red.), Sekrety anestezjologii, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2008, ISBN 978-83-60290-58-3 .
  • NevilleN. Robinson NevilleN., GeorgeG. Hall GeorgeG., Anestezja praktyczna, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, ISBN 83-200-3328-4 .
  • TimT. Smith TimT., CollinC. Pinnock CollinC., TedT. Lin TedT., Podstawy Anestezjologii, Wydanie Trzecie, Warszawa: DB Publishing, 2012, ISBN 978-83-62526-05-5 .
  • XiaowenX. Hu XiaowenX. i inni, Choroby układu oddechowego związane z aspiracją, „Medycyna Praktyczna”, 295, wrzesień 2015, s. 32–43 .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.