Zbrosławice

Zbrosławice
wieś
Ilustracja
Ośrodek jeździecki w Zbrosławicach (2005)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

tarnogórski

Gmina

Zbrosławice

Liczba ludności (2017)

2553

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

42-674[2]

Tablice rejestracyjne

STA

SIMC

0225302

Położenie na mapie gminy Zbrosławice
Mapa konturowa gminy Zbrosławice, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zbrosławice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zbrosławice”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Zbrosławice”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Zbrosławice”
Ziemia50°24′57″N 18°45′08″E/50,415833 18,752222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Nieoficjalny herb wsi Zbrosławice
Krzyż przy ulicy Wolności w Zbrosławicach w 2011 roku

Zbrosławice (niem. Broslawitz, Dramatal-West 1936–1945[3]) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Zbrosławice.

Zdaniem geografa Roberta Krzysztofika, Zbrosławice miały uzyskać lokację miejską przed 1300 rokiem i zostać zdegradowane przed 1700 rokiem[4].

Charakterystyka

Wieś leży w dolinie Dramy. Istniejący w Zbrosławicach mikroklimat sprzyja leczeniu chorób układu oddechowego i nerwowego. Obecnie funkcjonują we wsi: Dom Pomocy Społecznej prowadzony w Kępczowicach przez OO. Kamilianów[5] oraz Stacja Opieki „Caritas” w Zbrosławicach[6].

Nazwa

Nazwa patronimiczna powstała z nazwy osobowej (imienia) Zbrosław, z formantem -ice, oznaczającym, że jest to osada 'potomków Zbrosława' (stąd liczba mnoga)[7].

Około 1300 roku w łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. "Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego") miejscowość wymieniona jest jako Sbroslawitz[8].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Broslawice oraz nazwą zgermanizowaną Broslawitz[9]. Topograficzny słownik Prus z 1835 roku notuje wieś pod polską nazwą Brosławice, a także niemiecką Broslawitz[10].

Administracja III Rzeszy połączyła z dniem 1 października 1936 gminy Zbrosławice i Ptakowice w nową gminę o nazwie Dramatal ('dolina Dramy'), likwidując jednocześnie tradycyjne nazwy polskiego pochodzenia Ptakowitz (wieś), Broslawitz (wieś) i Kempczowitz (część wsi), przy czym wieś Zbrosławice z Kępczowicami otrzymały niemiecką nazwę Dramatal-West[11] ('zachodnia dolina Dramy').

Historia

Miejscowość położona na wschód od Pyskowic i na zachód od Tarnowskich Gór. Pierwotnie teren zajmowany przez obecną wieś Zbrosławice znajdował się na rubieży terytorium plemiennego Opolan, na przełomie XIII i XIV w. istniejąca już wówczas wieś rycerska leżała w kościelnym okręgu pyskowickim i kasztelanii toszeckiej, a później w księstwie toszeckim.

Zbrosławice po raz pierwszy są wymienione około 1300 roku we wspomnianej Liber fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Wszelkie hipotezy o wcześniejszych zapisach Zbrosławic, jak np. z 1235[12] i 1256 r., są błędne. Niepoświadczona żadnym dokumentem jest również błędna hipoteza o nadaniu w XIII w. Zbrosławicom praw miejskich. Także układ przestrzenny wsi nie wskazuje istnienia jakichkolwiek śladów kreowania miasta. Prawdopodobnie hipoteza o rzekomej miejskości Zbrosławic powstała z nierzetelnej interpretacji zapisu w Liber fundationis Episcopatus Wratislaviensis, gdzie Zbrosławice wystąpiły w tytule okręgu wraz z parafialnymi już wówczas Pyskowicami, choć w wyszczególnieniu osad tego okręgu brak informacji o statusie miasta dla Zbrosławic, co w przypadku miast jest wyraźnie podkreślone w dokumencie.

W XIX wieku właścicielami okolicznych dóbr była rodzina Baildonów z Łubia.

Zbrosławice (wraz z Kępczowicami i Nieradą) dopiero w 1818 r. utraciły administracyjny związek z Toszkiem i Gliwicami, kiedy to zostały przyłączone do powiatu bytomskiego, a po jego podziale w 1873 r. znalazły się w powiecie tarnogórskim. W latach 1922–1945 Zbrosławice pozostawały w granicach Niemiec, wchodząc najpierw w skład resztkowego powiatu tarnogórskiego (Restkreis Tarnowitz), a następnie powiatu bytomsko-tarnogórskiego (Landkreis Beuthen-Tarnowitz, 1927–1945).

Historyczne części Zbrosławic

Obecne Zbrosławice składają się z trzech (dawniej samodzielnych) wsi, położonych wzdłuż obecnej ul. Wolności:

  • Zbrosławice (właściwe, położone na wschodzie, do ul. Szkolnej włącznie) z centrum przy kościele Wniebowzięcia NMP i pałacu;
  • Kępczowice (niem. Kempczowitz; położona pośrodku dzisiejszych Zbrosławic, na zachód od ul. Szkolnej, niem. Kempczowitz) to wieś założona w wiekach średnich, prawdopodobnie starsza niż Zbrosławice. Johannes Chrząszcz datuje ją na 1256 rok jako wieś uiszczającą dziesięcinę w zbożu na rzecz proboszcza pyskowickiego. Podany przez niego rok nie jest jednak pewny. Kępczowice zostały ostatecznie wcielone do Zbrosławic w 1928 roku[13];
  • Nierada (niem. Nierada; położona na zachodzie dzisiejszych Zbrosławic, między Kamieńcem a Kępczowicami – w rejonie ul. Hutniczej) należy do parafii w Kamieńcu. Została włączona do Kępczowic, a z nimi do dzisiejszych Zbrosławic.

Zabytki

Przypisy

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160425
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1617 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
  3. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  4. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 86-87.
  5. ↑ Wspólnoty Kamiliańskie [online], KAMILIANIE.EU [dostęp 2020-02-28]  (pol.).
  6. ↑ Caritas, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Caritas Diecezji Gliwickiej [online], Caritas Diecezji Gliwickiej [dostęp 2020-02-28] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-28]  (pol.).
  7. ↑ Henryk Borek, Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych, Opole 1988.
  8. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  9. ↑ Knie 1830 ↓, s. 71.
  10. ↑ J.G. Muller 1835 ↓, s. 429.
  11. ↑ "Amts-Blatt des Preußischen Regierung in Oppeln", Jg. 121, Stück 35, 29.08.1936, S. 246, No. 522.
  12. ↑ Jak podrabiano dokumenty w Strzelcach Opolskich. Regiopedia, Opolskie, encyklopedia regionów [online], opolskie.regiopedia.pl [dostęp 2016-04-27] .
  13. ↑ Dramatal

Bibliografia

  • Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).

Linki zewnętrzne

  • Zbrosławice - historia miejscowości i parafii
  • Zbrosławice
  • Brosławice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 382 .
  • p
  • d
  • e
Gmina Zbrosławice
sołectwa
miejscowości niesołeckie
  • Łubki
Integralne części miejscowości

Herb gminy Zbrosławice

  • p
  • d
  • e
Powiat Tarnowitz (1873–1927[A]) — Powiat tarnogórski (1922–1975)
Przynależność wojewódzka
  • prow. Śląsk, rejencja opolska (1873–1919)
  • prow. Górny Śląsk, rejencja opolska (1919–22/27[A])
  • woj. śląskie (1922–39)
  • woj. śląskie (1945–50)
  • woj. katowickie (1950–53)
  • woj. stalinogrodzkie (1953–56)
  • woj. katowickie (1956–75)
Miasta (1873–1975)
Gminy wiejskie jednostkowe
(1873–1945)
Obszary dworskie
(1873–1924/28[B])
Gminy wiejskie zbiorowe
(1945–54 i 1973–75)
  • Bobrowniki (1945–54)
  • Boruszowice (1945–54)
  • Brzeziny Śląskie (1945–51)
  • Brzozowice-Kamień (1945–54)
  • Dąbrówka Wielka (1945–54)
  • Krupski Młyn (1973–75)
  • Miasteczko Śląskie (Miasteczko) (1946–54)
  • Miedary (← 1951–54)
  • Nakło (Nakło Śląskie) (1945–46 i 1973–75)
  • Piekary Śląskie (1945–46)
  • Radzionków (1945–51)
  • Repty Stare (1945–54)
  • Stolarzowice (← 1951–54 i 1973–75)
  • Strzybnica (1945–54)
  • Świerklaniec (1945–54 i 1973–75)
  • Tarnowice Stare (1945–46)
  • Tąpkowice (1973–75)
  • Tworóg (← 1951–54 i 1973–75)
  • Wieszowa (← 1951–54)
  • Zbrosławice (← 1951–54 i 1973–75)
  • Żyglin (1945–46)
Gromady
(1954–72)
  • Bobrowniki (1954–72)
  • Boruszowice (1954–72)
  • Brzozowice-Kamień (1954)
  • Dąbrówka Wielka (1954–57)
  • Kozłowa Góra (1954–72)
  • Krupski Młyn (←1956)
  • Miasteczko Śląskie (1954–57)
  • Miedary (1954–72)
  • Nakło (1954–57)
  • Ożarowice (← 1957–72)
  • Potępa (1954–61)
  • Repty (1954–72)
  • Rybna (1954–61)
  • Stolarzowice (1954–57)
  • Strzybnica (1954–57)
  • Sucha Góra (1954–72)
  • Świerklaniec (1954–72)
  • Tąpkowice (← 1957–72)
  • Tworóg (1954–72)
  • Wieszowa (1954–57)
  • Wojska (1954–72)
  • Zbrosławice (1954–57)
  • Żyglin (1954–72)
Osiedla (1954–72)
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v W wyniku plebiscytu na Górnym Śląsku (1921) większa część powiatu Tarnowitz przeszła pod władzę polską, z której utworzono powiat tarnogórski. Fragmenty powiatu Tarnowitz, które pozostały w Niemczech utrzymano przy szczątkowym powiecie Tarnowitz do 1 stycznia 1927, kiedy to połączono go z okrojonym powiatem Beuthen w nowy powiat Beuthen-Tarnowitz
  2. ↑ Obszary dworskie zniesiono w Polsce w 1924, a w Niemczech w 1928