Kiril I Carigradski
| Kiril I Lukaris | |
|---|---|
| vaseljenski patrijarh | |
 | |
| Crkva | Vaseljenska patrijaršija |
| Prethodnik | Neofit II Timotije II Antim II Kiril II Kontares Atanasije III Neofit III |
| Nasljednik | Timotije II Grigorije IV Kiril II Kontares Atanasije III Kiril II Kontares Kiril II Kontares |
| Lični detalji | |
| Rođenje | 13. novembar 1572 Heraklion, Kraljevina Kandija (danas Grčka) |
| Smrt | 27. jun 1638 |
Kiril Lukaris (grčki: Κύριλλος Λούκαρις, 13. novembar 1572 – 27. jun 1638) bio je grčki pravoslavni svećenik i teolog, koji je od 1601. do 1620. pod imenom Kiril III služio kao pravoslavni patrijarh Aleksandrije, te od 1612. do 1638. u nekoliko navrata kao vaseljenski patrijarh. Poznat je po zanimanju, a prema nekim spornim navodima i naklonosti, koju je iskazivao za kalvinizam. Godine 1638. ga je svrgnuo i potom dao zadaviti osmanski sultan Murat IV, te se danas među pravoslavcima slavi kao svetac.
Život
Kiril je 13. decembra 1527. godine rođen pod imenom Kiril Lukaris u Heraklionu na otoku Kreti, koji je tada bio pod de iure samostalna Kraljevina Kandija, a de facto posjed Mletačke Republike [1]. Njegov stric i mentor je bio Meletije I Pegas, koji je također neko vrijeme bio aleksandrijski partijarh.
Kiril se obrazovao u u Veneciji i na Padovskom univerzitetu, nakon čega je služio kao iguman manastira na Kreti. Potom je otišao u današnju Ukrajinu gdje je služio kao jedan od rektora Ostroške akademije. Godine 1596. ga je aleksandrijski patrijarh Meletije poslao u Poljsku sa zadatkom da organizira otpor pravovjernih pravoslavaca Brestovskoj uniji, odnosno nastojanjima da se pravoslavne crkve sa sjedištem u Kijevu podrede Rimu i Katoličkoj crkvi. Odatle je Kiril otišao Ženevi gdje se imao prilike upoznati sa učenjima protestantskog teologa Jeana Calvina; historičari smatraju da je upravo tamo stekao naklonost prema kalvinizmu i izuzetnu odbojnost prema katoličanstvu.[2]
Iz Ženeve je došao u Aleksandriju gdje je 1602. nakon smrti Meletija preuzeo mjesto patrijarha. Ono će držati sve do 1621. godine kada je prvi put izabran za vaseljenskog patrijarha. Na njegovo stolovanje je značajno uticao Tridesetogodišnji rat kao eskalacija sukoba između katolika i protestanata, a koji se odrazio i na osmanski dvor u Carigradu gdje su se različiti evropski ambasadori borili za naklonost tada najmoćnije države u Evropi. Lukaris je sa svojom reputacijom protestantskog simpatizera stekao naklonost nizozemskih i engleskih i neprijateljstvo francuskih i austrijskih ambasadora[2], te je, ovisno o jačanju i slabljenju njihovih lobija na osmanskom dvoru nekoliko puta zbacivan i ponovno postavljan na mjesto patrijarha.
Kirila je duboko uznemirilo osmansko ugnjetavanje pravoslavnih krščana, ali i misionarsko djelovanje jezuita, te je smatrao da se tome najbolje može oduprijeti osnivanjem škola u kojima bi se izučavala pravoslavna vjera i grčki jezik, odnosno tako stvorio dovoljan broj pravoslavnih svećenika. Jedan od rezultata njegovih napora bilo je i osnivanje teološke škole, tzv. Atonijade na Svetoj gori. U tu je svrhu Kiril potakao i monaha Maksima Galipoljskog da napravi prvi prijevod Biblije na moderni grčki jezik. 1627. godine je u Carigradu osnovao štampariju čija je glavna svrha bila izdavanje knjiga i pamfleta usmjerenih protiv Katoličke crkve i njenog nauka.
1629. godine je u Ženevi na latinskom objavljena knjiga Confessio Fidei Orthodoxae (sh. Ispovijest pravoslavne vjere) čije se autorstvo pripisivalo Kirilu, i koja se često tumačila kao prihvaćanje kalvinističkih ideja. Zbog nje je Kiril nakon smrti anatemiziran, ali je na posebnom sindou 1672. oslobođen optužbi.
Kiril je konačno svrgnut zbog optužbi da je potakao kozake da napadnu Azov, odnosno da sprema ustanak Grka protiv osmanske vlasti. Murat IV je naredio janjičarima da ga zadave, a tijelo mu je dao baciti u more.
Godine 2009. je proglašen velikim mučenikom i svetiteljem.
Izvori
Vanjske veze
- of Etna, Chrysostomos, The Myth of the Calvinist Patriarch, Orthodox info
- Lucaris, Confession of Faith, Cri voice .
- Michaelides, George P, The Greek Orthodox Position on the Confession of Cyril Lucaris, J Stor .
- Cyril I Lucaris (article), The Ecumenical Patriarchate, arhivirano iz originala na datum 2017-08-20, pristupljeno 2017-04-25
| Religijske titule | ||
|---|---|---|
| Prethodi: Meletije I | patrijarh Aleksandrije 1601–20 | Slijedi: Gerasimije I |
| Prethodi: Neofit II Timotije II Antim II Kiril II Kontares Atanasije III Neofit III | carigradski patrijarh 1612 1620–23 1623–33 1633–34 1634–35 1637–38 | Slijedi: Timotije II Grigorije IV Kiril II Kontares Atanasije III Kiril II Kontares Kiril II Kontares |
- p
- r
- u
Episkopi Bizanta i Patrijarsi Carigrada
(do 330)
Sveti Andrija • Stahije • Onisim • Polikarp I • Plutarh • Sedekion • Diogen • Elevterije • Feliks • Polikarp II • Atenodor • Evazije • Lavrentije • Alipije • Pertinaks • Olimpijan • Marko I • Filadelf • Kirijak I • Kastin • Eugenije I • Tit • Dometije • Rufin • Prob • Metrofan • Aleksandar
(330–451)
Aleksandar • Pavle I • Euzebije • Makedonije I • Eudoksije • Evagrije • Demofil • Maksim I • Grigorije I • Nektarije • Jovan I Hriuostom • Arsakije • Atik • Sisinije I • Nestorije • Maksimijan • Prokle • Flavijan • Anatolije
Vizantijski period (451–1453)
Anatolije • Genadije I • Akakije • Fravita • Eufemije • Makedonije II • Timotije I • Jovan II • Epifanije • Antim I • Mena • Evhtihije • Jovan III • Jovan IV • Kirijak II • Toma I • Sergej I • Pir • Pavle II • Petar • Toma II • Jovan V • Konstantin I • Teodor I • Georgije I • Pavle III • Kalinik I • Kir • Jovan VI • German I • Anastazije • Konstantin II • Nikita I • Pavle IV • Tarasije • Nikifor I • Teodot I • Antonije I • Jovan VII • Metodije I • Ignjatije • Fotije I • Stefan I • Antonije II • Nikola I • Eufimije I • Stefan II • Trifun • Teofilakt • Polievkt • Vasilije I • Antonije III • Nikola II • Sisinije II • Sergej II • Eustahije • Aleksije • Mihajlo I • Konstantin III • Jovan VIII • Kozma I • Evstratije • Nikola III • Jovan IX • Lav • Mihajlo II • Kozma II • Nikola IV • Teodot II • Neofit I • Konstantin IV • Luka • Mihajlo III • Kariton • Teodisije I • Vasilije II • Nikita II • Leontije • Dositej • Georgije II • Jovan X • Mihajlo IV† • Teodor II† • Maksim II† • Μanuel I† • German II† • Metodije II† • Manuel II† • Arsenije† • Nikifor II† • German III • Josif I • Jovan XI • Grigorije II • Atanasije I • Jovan XII • Nefon I • Jovan XIII • Gerasim I • Isak • Jovan XIV • Isidor I • Kalist I • Filotej • Makarije • Nil • Antonije IV • Kalist II • Matej I • Eufimije II • Josif II • Mitrofan II • Grigorije III • Atanasije II
Otomanski period (1453–1923)
Genadije II • Isidor II • Sofronije I • Joasaf I • Marko II • Simeon • Dionisije I • Rafael I • Maksim III • Nefon II • Maksim IV • Joakim I • Pahomije I • Teolept I • Jeremija I • Joanikije I • Dionisije II • Joasaf II • Mitrofan III • Jeremija II • Pahomije II • Teolept II • Matej II • Gavrilo I • Teofan I • Meletije I • Neofit II • Rafael II • Kiril I • Timotije II • Grigorije IV • Antim II • Kiril II • Atanasije III • Neofit III • Partenije I • Partenije II • Joanikije II • Kiril III • Pajsije I • Partenije III • Gavrilo II • Partenije IV • Dionisije III • Kliment • Metodije III • Dionisije IV • Gerasim II • Atanasije IV • Jakov • Kalinik II • Neofit IV • Gavrilo III • Neofit V • Kiprijan • Atanasije V • Kiril IV • Kozma III • Jeremija III • Kalinik III‡ • Pajsije II • Serafim I • Neofit VI • Kiril V • Kalinik IV (III) • Serafim II • Joanikije III • Samjuel • Meletije II • Teodisije II • Sofronije II • Gavrilo IV • Prokopije • Neofit VII • Gerasim III • Georgije V • Kalinik V (IV) • Jeremija IV • Kiril VI • Evgenije II • Antim III • Krisant • Agatangel • Konstantije I • Konstantije II • Georgije VI • Antim IV • Antim V • German IV • Meletije III • Antim VI • Kiril VII • Joakim II • Sofronije III • Joakim III • Joakim IV • Dionisije V • Neofit VIII • Antim VII • Konstantin V • German V • Meletije IV
Moderni period (od 1923)
Georgije VII • Konstantin VI • Vasilije III • Fotije II • Venuijamin • Maksim V • Atenagora • Dimitrije • Vartolomej
† u egzilu u Nikeji ‡ ponekad se ne ubraja u partrijarhe
