Bildungsroman
Bildungsroman (Türkçe: Oluşum romanı), Alman edebiyatında bireyin oluşum dönemini ve sonunda ulaştığı ideal durumu ele alan roman türü. Safdil kahramanın serüven peşinde dünyayı dolaşmaya çıkması ve uğradığı yenilgilerle yavaş yavaş olgunlaşarak bilgelik kazanmasını konu alan halk masalları, Wolfram von Eschenbach’ın Orta Çağ destanı Parzival (13. yy başları) ve Hans Grimmelshausen’in pikaresk öyküsü Simplicissimus’da (1669) edebi niteliğe kavuştu. Bu temayı roman düzeyinde ilk kez Wilhelm Meisters Lehrjahre (1796; Wilhelm Meister’in Çıraklık Yılları, 1943) adlı yapıtıyla Goethe ele aldı. Yapıt günümüzde de bu türün klasik örneği sayılmaktadır. Türün öbür örnekleri arasında Adalbert Stifter’in Der Nachsommer (1857; Yaz Sonu) ve Gottfried Keller’in Der grime Heinrich (1854-55; Yeşil Heinrich, 1947-48) adlı romanları yer alır. Oluşum romanı nostalji ve teslimiyet gibi temalara yer verse de, kahramanın olgunlaşmasıyla mutlaka olumlu bir havada sona erer. Roman kahramanının gençliğindeki büyük düşler yok olmuştur, ama ona acı veren düş kırıklıkları ve hatalar da geride kalmıştır. Oluşum romanının sık rastlanan bir türü, bir sanatçının gençliğini ve gelişimini konu alan Künstlerroman dır. Öteki türlerinden Erziehungsroman kahramanın yetişme/eğitim sürecini, Entwicklungsroman ise karakter gelişimini konu alır.[1] Bu terimler bazen birbirinin yerine kullanılabilirse de, oluşum romanının gelişim romanından temel farkı, kahramanının içinde yaşadığı toplumla bütünleşmesini, olgunluğa ve uyuma erişmesini anlatmasıdır.[2] Arap edebiyatında bildungsroman kültürünün köklü bir geçmişi bulunmaktadır. Bu alanın öncülerinden birisi İbn Tufeyl'dir. Modern Arap edebiyatında ise, Tayyib Sâlih’in Mevsimu'l-Hicre ile'ş-Şemâl adlı eseri çok tanınan bir bildungsromandır.
Örnek Roman ve Yazarları
Öncüleri
- Hayy bin Yakzan, İbn Tufeyl
- Lazarillo de Tormes
18.Yüzyıl
- The History of Tom Jones, a Foundling, Henry Fielding (1749)
- Candide, Voltaire (1759))
- The Life and Opinions of Tristram Shandy, Gentleman, Laurence Sterne (1759)
19.Yüzyıl
- Jane Eyre, Charlotte Brontë (1847)
- Pendennis, William Makepeace Thackeray (1848–1850)
- David Copperfield, Charles Dickens (1849)
- Green Henry, Gottfried Keller (1855)
- Great Expectations, Charles Dickens (1861)
- What Maisie Knew, Henry James (1897)
- Jude the Obscure, Thomas Hardy
20.Yüzyıl
- Martin Eden Jack London (1909)
- The Book of Khalid, Ameen Rihani (1911)
- Sons and Lovers, D. H. Lawrence (1913
- Maurice E. M. Forster
- Of Human Bondage, W. Somerset Maugham (1915)
- A Portrait of the Artist as a Young Man, James Joyce (1916)
- Demian: The Story of Emil Sinclair's Youth Hermann Hesse
- This Side of Paradise F. Scott Fitzgerald (1920)
- Gone With the Wind, Margaret Mitchell (1936)
- Pather Panchali, Bibhutibhushan Bandopadhyay (1929)
- Black Boy, Richard Wright (1945)
- The Voyage of the Dawn Treader, C. S. Lewis (1952)
- Goodbye, Columbus, Philip Roth (1959)
- To Kill a Mockingbird, Harper Lee (1960)
- Dune, Frank Herbert (1965)
- The Outsiders, S.E. Hinton (1967)
- Bless Me, Ultima, Rudolfo Anaya (1972)
- The Princess Bride, William Goldman (1973)
- Bright Lights, Big City, Jay McInerney (1984)
- Ender's Game, Orson Scott Card (1985)
- Oranges Are Not the Only Fruit, Jeanette Winterson (1985)
- Norwegian Wood, Haruki Murakami (1987)
- English Music, Peter Ackroyd (1992)
- His Dark Materials serisi, Philip Pullman (1995-2005)
- Harry Potter serisi, J. K. Rowling (1997-2007)
- Mevsimu'l-Hicre ile'ş-Şemâl, Tayyib Sâlih (1966)
21.Yüzyıl
- The Secret Life of Bees, Sue Monk Kidd (2002
- The Kite Runner, Khaled Hosseini (2003)
- Never Let Me Go, Kazuo Ishiguro (2005)
- Indecision, Benjamin Kunkel (2005)
- Black Swan Green, David Mitchell (2006)
Konuyla ilgili yayınlar
Ayyıldız, Esat (2018). et-Tayyib Sâlih’in “Mevsimu’l-Hicre İle’ş-Şemâl” Adlı Romanının Tahlili 10 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58(1), 662-689. doi:http://dx.doi.org/10.33171/dtcfjournal.2018.58.1.31
