Dozyteusz (patriarcha Konstantynopola)

Dozyteusz, gr. Δοσίθεος, Dositheos – patriarcha Jerozolimy do 1191 r., patriarcha Konstantynopola w latach 1189–1191^[1][2].

Życiorys

Ojciec Dozyteusza Witiklin był wenecjaninem. Dozyteusz był mnichem w klasztorze Studion w Konstantynopolu. O jego życiu do połowy lat 80. XI wieku nic nie wiadomo. Został patriarchą Jerozolimy po Leoncjuszu II i sprawował swoje obowiązki do 1187 r., do zdobycia Jerozolimy przez Saladyna^[3]. Należał do osobistych przyjaciół Izaaka Angelosa^[4].

Według legendy przepowiedział Izaakowi, że zostanie cesarzem i proroctwo to spełniło się. Pod koniec 1188 r. cesarz, który do tego czasu zmienił już 3 patriarchów, postanowił osadzić na tronie patriarszym Konstantynopola Dozyteusza. Ponieważ był on jednocześnie patriarchą Jerozolimy, Izaak zwrócił się o pomoc do wybitnego kanonisty tych czasów, patriarchy Antiochii Teodora IV Balsamona. W lutym 1189 r. cesarz przedstawił na soborze zgromadzonym hierarchom obszerny tomos (Traktat o przeniesieniach), który pozwolił mu, przy aprobacie zebranego duchowieństwa, osadzić Dozyteusza na tronie patriarszym Konstantynopola. Patriarchą Jerozolimy został Marek II. Dozyteusz utrzymał się na swym nowym urzędzie tylko 9 dni. Pod naciskiem swych przeciwników politycznych, Izaak II zmuszony był powołać w jego miejsce Leoncjusza Teotokitę. Zmiana patriarchy została wyjaśniona cudowną interwencją Matki Bożej, która miała wskazać, że Leoncjusz jest lepszym kandydatem^[3][5].

Umocniwszy swoją pozycję, Izaak II odsunął Leoncjusza i ponownie umieścił Dozyteusza na tronie patriarszym pod koniec września lub na początku października 1189 r. I tym razem swą decyzję uzasadnił interwencją Bogarodzicy. Dozyteusz zajmował stanowisko antyłacińskie i aktywnie uczestniczył w polityce zagranicznej Cesarstwa. W lutym 1190 r. został podpisany z jego udziałem traktat pokojowy pomiędzy Izaakiem II i cesarzem rzymskim Fryderykiem I Barbarossą. We wrześniu 1191 r. przeciwnikom politycznym Izaaka II udało się doprowadzić do złożenia Dozyteusza z urzędu. Zebrany w Konstantynopolu sobór, ogłosił wybór Dozyteusza w 1189 r. za niekanoniczny i nakazał mu powrót na stolicę patriarszą w Jerozolimie. Dozyteusz nie skorzystał z tej okazji i 10 września 1191 r. zrzekł się obydwu stolic patriarszych^[3].

Głównym źródłem do patriarchatu Dozyteusza jest Historia Nicetasa Choniatesa i XIII-wieczna Kronika Efraima. Zachowało się sześć pieczęci Dozyteusza. Z wyglądu niemal identyczne o średnicy 29–34 mm, posiadają na awersie wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem, a na odwrocie napis: Dozyteusz, z łaski Bożej arcybiskup Konstantynopola, Nowego Rzymu i patriarcha ekumeniczny^[3].

Przypisy

Bibliografia

• T. A. Artiuchowa: Dosifiej. [w:] Prawosławnaja enciklopedia, Т. 16., s. 53 [on-line]. 2012. [dostęp 2014-09-16]. (ros.).
• Louis Bréhier: Vie et mort de Byzance. Paryż: Albin Michel, 1946.
• Venance Grumel, « La chronologie des patriarches de Constantinople de 1111 à 1206 », W: Études byzantines, tom 1, 1943, ss. 250–270.
• Venance Grumel. Traité d'études byzantines, « La Chronologie I. ». „Presses universitaires de France”, 1958. Paryż. 
• A. Weiss: Ekumeniczny Patriarchat Prawosławny. W: Encyklopedia Katolicka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1983.
• Świat Bizancjum. Cesarstwo Bizantyńskie 641–1204. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2011.