Hongoray

Hoñgoroy, Tolı Hooray
1399-1703
Başkent	Aktaş (Ak-Taş Tura)
Resmî dil(ler)	Türkçe
Yaygın dil(ler)	Yenisey Kırgız Türkçesi
Resmî din	Tengrizm
Tarihçe
• Kuruluşu 1399 • Dağılışı 1703

Makale serilerinden
Türk tarihi
İlk Çağ • Büyük Hun İmparatorluğu (İÖ 220-İS 92) • Batı Hiung-nu (İÖ 56-36) • Kuzey Hiung-nu (48-156) • Güney Hiung-nu (48-216) • Siyenpi İmparatorluğu (93-234) • Avrupa Hun İmparatorluğu (352-469) • Sabar Hanlığı (5. yy-6. yy)
Orta Çağ • Ak Hun İmparatorluğu (420-670) • Göktürk Kağanlığı (552-744)   • Doğu Göktürk (583-630)   • Batı Göktürk (583-659)   • İkinci Göktürk (681-744) • Avar Kağanlığı (562-803) • Seyanto Hanlığı (628-647) • Hazar Kağanlığı (630-1048) • Büyük Bulgar Hanlığı (632-668) • İdil Bulgarları (7. yy-1240'lar) • Kangar Birliği (659-750) • Birinci Bulgar İmparatorluğu (681-1018) • Uygur Kağanlığı (742-840)   • Kansu Uygur (848-1036)   • Karahoca Uygur (991-1209) • Karluk Hanlığı (743-1220) • Oğuz Yabguluğu (750-1055) • Karluk Yabgu Devleti (756-940) • Şirvanşahlar Devleti (799-1539) • Karahanlılar (840-1212)   • Doğu Karahanlılar (1032-1210)   • Batı Karahanlılar (1041-1212) • Peçenek Hanlığı (860-1091) • Tolunoğulları (868-905) • Akşitler (935-969) • Gazne Devleti (961-1186) • Büyük Selçuklu İmparatorluğu (1040-1157)   • Türkiye Selçuklu (1077-1308)   • Kirman Selçuklu (1092-1187)   • Suriye Selçuklu (1092-1117)   • Irak Selçuklu (1118-1194) • Mengüçlü (1072-1277) • Harezmşahlar İmparatorluğu (1077-1231) • Danişmendliler (1080-1178) • Çaka Bey (1081-1098) • Çubukoğulları (1085-1092) • Dilmaçoğulları (1085-1192) • Saltuklu Beyliği (1092-1202) • İnaloğulları (1098-1183) • Ahlatşahlar (1100-1207) • Artuklu Beyliği (1102-1408) • Böriler (1104-1154) • Zengiler (1127-1250) • İldenizliler (1142-1225) • Erbil Beyliği (1146-1232) • Salgurlular (1148-1286) • Eyyûbîler (1171-1348) • Cengiz İmparatorluğu (1206-1368) • Delhi Sultanlığı (1206-1527) • Çobanoğulları (1227-1309) • Çağatay Hanlığı (1227-1347)   • Doğu Çağatay Hanlığı (1347-1680)   • Batı Çağatay Hanlığı • Altın Orda Devleti (1242-1502) • Memlûk Sultanlığı (1250-1517) • Karamanoğulları (1256-1483) • İnançoğulları (1261-1368) • Sâhib Ataoğulları (1275-1342) • Pervaneoğulları (1277-1322) • Eşrefoğulları (1280-1326) • Menteşe Beyliği (1280-1424) • Karesi Beyliği (1297-1360) • Candaroğulları (1299-1462) • Osmanlı İmparatorluğu (1299-1922) • Germiyanoğulları (1300-1423) • Hamitoğulları (1301-1423) • Saruhanoğulları (1302-1410) • Taceddinoğulları (1303-1415) • Aydınoğulları (1308-1426) • Tekeoğulları (1321-1390) • Ramazanoğulları (1325-1608) • Eretna (1335-1381) • Dulkadiroğulları (1339-1521) • Taşanoğulları (1350-1398) • Sufi Devleti (1361-1379) • Timur İmparatorluğu (1370-1507) • Akkoyunlular (1378-1508) • Erzincan Beyliği (1379-1410) • Karakoyunlular (1380-1469) • Kadı Burhâneddin Devleti (1381-1398) • Malva Sultanlığı (1392-1562) • Nogay Ordası (1398-1642) • Şeybani Hanlığı (1428-1599) • Kazan Hanlığı (1438-1552) • Kırım Hanlığı (1441-1783) • Astrahan Hanlığı (1446-1556) • Kasım Hanlığı (1452-1681)
Yeni Çağ • Sibir Hanlığı (1464-1598) • Kazak Hanlığı (1465-1729) • Buhara Hanlığı (1500-1785) • Safevî Devleti (1501-1736) • Yarkand Hanlığı (1514-1680) • Hive Hanlığı (1515-1920) • Kutbşah Devleti (1518-1687) • Babür İmparatorluğu (1526-1858) • Bakü Hanlığı (1718-1806) • Afşar İmparatorluğu (1736-1796) • Hokand Hanlığı (1740-1876) • Revan Hanlığı (1747-1828) • Buhara Emirliği (1785-1920)
Yakın Çağ • Kaçar İmparatorluğu (1794-1925) • Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti (1913) • Türkistan Millî Özerk Hükûmeti (1917-1918) • Aras Türk Cumhuriyeti (1918-1919) • İdil Ural Devleti (1918-1919) • Alaş Orda (1917-1920) • Kırım Halk Cumhuriyeti (1917-1918) • Azerbaycan DC (1918-1921) • Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükümeti (1918-1919) • Azadistan (1919-1920) • Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Tıva Halk Cumhuriyeti (1921-1944) • Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti (1932-1934) • Hatay Devleti (1938-1939) • Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949) • Azerbaycan Millî Hükûmeti (1945-1946) • Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi (1964-1974) • Özerk Kıbrıs Türk Yönetimi (1974-1975) • Kıbrıs Türk Federe Devleti (1975-1983) • Türkiye • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti • Kırgızistan • Özbekistan • Azerbaycan • Kazakistan • Türkmenistan Tarihi Türk devletleri listesi   • Tarihî ve çağdaş Türk devletleri   • Türk tarihi edebiyatı'
g t d

Hongoray veya Hoñgoray,Hoñoray,Hoñgoroy (Eski Kırgız "Dağ bozkır halkı"), Hakas.: Hooray, Kongurey de denir) – XIV ve XVIII. yüzyıllar arasında Güney Sibirya'da Yenisey akarsuyu kıyılarında, Bin-Su (Minusin) arazisinde yerleşmiş dört Türk beyliğinin birleşimiyle oluşmuş tarihi ülke. Eski Rus kaynaklarında Kırgız ülkesi diye adlandırılan yer.

Dönemleri

• 1399 — Oyrat-Kırgız konfederasyonu düzenlendi.
• 1468 — Oyrat-Kırgız (Hongoray) konfederasyonu ikiye ayrıldı. Birisi Oyrat Hanlığı ve bir diğeri de Hongoray oldu.^[1]
• 1620 — Hongoray — Hotogoyt hanlığının vassalı.
• 1667 — Hongoray — Jungar Hanlığı'nın vassalı.

Adlanışı

Hooray – Kırgız yurdunun ikinci bir adlanışıdır. Minusa vadisinin dağlık bozkırlık bölgelerinin coğrafik adıdır. Kırgızların Hongoray etnik-siyasi birliğini ifade eder. 17.yüzyıl Rus belgelerinde Hakas-Minusinsk bölgesine «Kırgız Yeri», «Kırgız Ülkesi» diye yazılmıştır. Şorlar bu bölgeye «Khırgıs-Hooray» diye adlandırmıştır. Abakan'ın yukarı akımındaki Kırgız (Khırgıs-Sug) akarsuyu, güneyden batı Sayanlardaki Kurgusuk (Khırgıs-Sug) akarsuyu çıkmaktadır. Çulum akarsuyu vadisindeki Kurgusun (Khırgıs-Çul) akarsuyu Kırgız adının değişmiş versiyonlarıdır.

Boy adları

• Altır ulusu:
  • Beltirler,
  • İrgitler,
  • Sagaylar,
  • Sayanlar,
  • Tabangutlar,
  • Çistar
• Altısar ulus:
  • Ajıg (Açin),
  • Kızıllar,
  • Tumatlar,
  • Şuy.
• İsar(Ezer) ulus:
  • Izır
  • Hasha
  • Burut
  • Sohhı
  • Çoda
  • Hırım
  • Tastar.
• Tubın ulus:
  • Alaham
  • Alıt,
  • Baykotov,
  • Bohtin,
  • Bugus,
  • Koyballar veya Taş-Motor,
  • Kol,
  • Kornat,
  • Üşter,
  • Hayton,
  • Yarin.

İsar beyliğinin başkenti Aşağı Erba'dır. (Hakas. Çorba piltiri), Altınsay beyliğinin başkenti ise "Kırgız Ak Taş şehri " (Hakasça: Ah Tas Tura), Tubın beyliğinin merkezi Kuragino (Hakasça: Hurağa-tura), Altır ulusunun merkezi Kotnyakovo (Hakasça: Hırgıstar ağal).

Kaynakça

Edebiyat

• Бахрушин, Сергей Владимирович Енисейские киргизы в XVII в. // Научные труды III. Избранные работы по истории Сибири XVI-XVII вв. Ч. 2. История народов Сибири в XVI- XVII вв. М.: Издательство Академии Наук СССР, 1955.
• Козьмин Николай Николаевич Хакасы: ист.-этногр. и хозяйств. очерк Минусинского края. – Иркутск: Изд. Иркут.секции науч. работников Рабпроса, 1925. – Х, 185 с. - (Краеведческая сер. № 4 / под ред. М.А. Азадовского; вып. V).
• Чертыков В. К. Хакасия в XVII – начале XVIII века и ее взаимоотношения с Россией и государствами Центральной Азии. (Под ред. Быконя Г. Ф.) Абакан, 2007. 254 с.