Irk ve sağlık
Irk ve sağlık, belirli bir ırkla özdeşleşmenin sağlığı nasıl etkilediğini ifade eder. Irk, kronolojik çağlar boyunca değişen ve hem kendini tanımlamaya hem de sosyal tanınmaya bağlı olan karmaşık bir kavramdır.[1] Irk ve sağlık çalışmalarında bilim insanları fenotip, soy, sosyal kimlik, genetik yapı ve yaşanmış deneyim gibi farklı faktörlere bağlı olarak ırk kategorilerinde düzenler. Sağlık araştırmalarında "ırk" ve etnik köken çoğu zaman ayrım yapılmadan kalır.[2][3]
Farklı ırk ve etnik gruplarda sağlık durumu, sağlık sonuçları, yaşam beklentisi ve diğer birçok sağlık göstergesindeki farklılıklar iyi bir şekilde belgelenmiştir.[4] Epidemiyolojik veriler, ırksal grupların hastalıklardan, hastalık ve ölüm oranı açısından eşit olmayan şekilde etkilendiğini göstermektedir.[5] Belirli ırk gruplarındaki bazı bireyler daha az bakım görüyor, kaynaklara daha az erişime sahip ve genel olarak daha kısa yaşam sürüyor.[6] Genel olarak, ırksal sağlık eşitsizliklerinin, örtülü stereotipler ve sosyoekonomik statüdeki ortalama farklılıklar gibi ırkla ilişkili sosyal dezavantajlardan kaynaklandığı görülmektedir.[7][8][9]
Sağlık eşitsizlikleri, "sosyal açıdan dezavantajlı grupların yaşadığı hastalık, yaralanma, şiddet veya optimal sağlığa ulaşma fırsatlarının yükündeki önlenebilir farklılıklar" olarak tanımlanmaktadır.[10] ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine göre bunlar özünde "sosyal, politik, ekonomik ve çevresel kaynakların tarihsel ve mevcut eşitsiz dağılımıyla" ilgilidir.[10][11]
Irk ve sağlık arasındaki ilişki, ırkçılığın sağlık eşitsizliklerini nasıl etkilediğine ve çevresel ve fizyolojik faktörlerin birbirlerine ve genetiğe nasıl tepki verdiğine giderek daha fazla odaklanılarak, çok disiplinli bir bakış açısıyla incelenmiştir.[7][8]
Kaynakça
- ^ Liebler CA, Porter SR, Fernandez LE, Noon JM, Ennis SR (February 2017). "America's Churning Races: Race and Ethnicity Response Changes Between Census 2000 and the 2010 Census". Demography. 54 (1): 259-284. doi:10.1007/s13524-016-0544-0. PMC 5514561 $2. PMID 28105578.
- ^ Attina TM, Malits J, Naidu M, Trasande L (December 2018). "Racial/Ethnic Disparities in Disease Burden and Costs Related to Exposure to Endocrine Disrupting Chemicals in the US: an Exploratory Analysis". Journal of Clinical Epidemiology. 108: 34-43. doi:10.1016/j.jclinepi.2018.11.024. PMC 6455970 $2. PMID 30529005.
- ^ Walker RJ, Strom Williams J, Egede LE (April 2016). "Influence of Race, Ethnicity and Social Determinants of Health on Diabetes Outcomes". The American Journal of the Medical Sciences. 351 (4): 366-73. doi:10.1016/j.amjms.2016.01.008. PMC 4834895 $2. PMID 27079342.
- ^ Goodman, Alan H; Moses, Yolanda T; Jones, Joseph L (2012). Race : are we so different?. Chichester, West Sussex, UK: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1118233177. OCLC 822025003.
- ^ Rogers RG, Lawrence EM, Hummer RA, Tilstra AM (3 Temmuz 2017). "Racial/Ethnic Differences in Early-Life Mortality in the United States". Biodemography and Social Biology. 63 (3): 189-205. doi:10.1080/19485565.2017.1281100. PMC 5729754 $2. PMID 29035105.
- ^ Spalter-Roth RM, Lowenthal TA, Rubio M (July 2005). "Race, Ethnicity, and the Health of Americans" (PDF). American Sociological Association. 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2024.
- ^ a b Williams DR (July 1997). "Race and health: basic questions, emerging directions". Annals of Epidemiology. 7 (5): 322-33. doi:10.1016/S1047-2797(97)00051-3. PMID 9250627.
- ^ a b Penner LA, Hagiwara N, Eggly S, Gaertner SL, Albrecht TL, Dovidio JF (December 2013). "Racial Healthcare Disparities: A Social Psychological Analysis". European Review of Social Psychology. 24 (1): 70-122. doi:10.1080/10463283.2013.840973. PMC 4151477 $2. PMID 25197206.
- ^ Hofrichter R, (Ed.) (2003). Health and Social Justice: Politics, Ideology, and Inequity in the Distribution of Disease. San Francisco: Jossey-Bass. ss. 105-106. ISBN 978-0787967338.
- ^ a b "Disparities | Adolescent and School Health". U.S. Centers for Disease Control. 17 Ağustos 2018. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2018.
- ^ World Health Organization. The determinants of health 14 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Geneva. Accessed 12 May 2011 (which are inter-related with all three, but mostly social factors).
 | Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
