Ereinotz

Ereinotz
Irudi gehiago
Iraute egoera

Arrisku txikia  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaPlantae
OrdenaLaurales
FamiliaLauraceae
GeneroaLaurus
Espeziea Laurus Nobilis
L.
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuakerramu hosto eta bay oil (en) Itzuli

Ereinotza edo erramua (Laurus nobilis) zuhaitz bat da. Landare termofiloa da eta berezkoa da kostalde trokarte heze eta itzaltsuetan, bai eskualde mediterranear eta atlantiarrean ere. Euskal Herriko isurialde atlantikoan haltzadi, baso misto eta artadietan aurkitzen da, eta inoiz basotxoak eratzen ditu. Oso zaila da, jada, bereiztea zein den landatua eta zein den bertakoa. Izan ere, sakabanaketa ornitokoroak (hegazti bidezko sakabanaketa) eta landatua izanak eragozten dute berezko populazioak eta aspaldiko edo ez hain aspaldiko landaketak bereiztea.

Bere izen binomiala Laurus latinez erramua esan nahi du. Nobilis hitza nobletik dator, kontutan hartu behar baita lehen olinpiadetako irabazleak erramu koroa batez koroatzen baitzituzten.....


Ezaugarriak

Zuhaitzak orokorrean txikiak dira, 10-12 metro eskasera iristen direnak. Adaburu trinko eta erregularra, oinetik adarkatzen dena. Enbor zuzena, azal mehe eta leunekoa, kolore grisaska edo arreska. Adar tenteak eta adaxkak glabroak eta lustredunak dituzte.

Hostoak

Lantza formako hosto luzangak, 6-15 x 2-5 cm-koak, glabroak. Gainaldean berde ilunak eta argiagoak azpialdean, batzuetan hertz uhindukoak. Gogorrak dira, ezko ugariko kutikula dela eta. Usain bereizgarria dute, eta ur-estresa dela-eta ugariagoa da isurialde mediterranearrean.

Loreak

Zuhaitz monoikoak dira. Loreak, 4-6, galtzarbeko gingiletan, oinetan 2-4 brakteaz osatuak. Periantoko piezak, 3-4,5 x 1,5-2 mm-koak, erorkorrak berde horixkak edo zurixkak. Lore arren estanbreak 3 mm ingurukoak eta emeek 4 harizpi antzu eta erdian pistilo bat dute.

Fruitua

Oliba txiki baten itxurakoa da, 9 x 6,5 mm-koa, hasieran kolore berdekoa eta belzten doana heldu bilakatu ahala.

  • Hostoak
    Hostoak
  • Loreak
    Loreak
  • Zuhaixka
    Zuhaixka

Erabilerak

Bere zur gogorragatik baso ustiapenari dagokionez interes gutxikoa da

Ez ordea bere hostoak; usaintsu, izerditsu eta estimulatzaileak. Hostoak antzina Olinpiar Jokoetako txapeldunen koroa egiteko erabiltzen ziren. Gaur egun, sukaldaritzan erabiltzen da gozagarri gisa. Eta gainera, badituzte ezaugarri karminatiboak eta urdaileko tonikoak.

Sukaldaritzen gisatu eta erregosietan, marinatuetan, itsaskiak egosteko, baita azkenburukoetan ere, arroz esnean adibidez erabiltzen dira. Freskoa edo lehorra eros daiteke.

Erreferentziak

  • Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).

Ikus, gainera

  • Basaerramu.
  • Laurisilva.

Kanpo estekak

  • Botanical-online
  • Erramua EuskalNatura.net webgunean, Ibon Aristi de la Hoz
Autoritate kontrola
  • Wikimedia proiektuak
  • Wd Datuak: Q26006
  • Commonscat Multimedia: Laurus nobilis / Q26006
  • Wikispecies Espezieak: Laurus nobilis
  • Identifikadoreak
  • BNF: 12326089d (data)
  • GND: 4168158-7
  • LCCN: sh88022873
  • AAT: 300374996
  • Hiztegiak eta entziklopediak
  • Britannica: url
  • Datu taxonomikoak
  • African Plant DB: 48989
  • Catalogue of Life: 203609
  • EOL: 486835
  • Fl. China: 200008765
  • GBIF: 3034015
  • GRIN: https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=21664
  • IPNI: 465049-1
  • ITIS: 503343
  • UICN: 203351
  • NCBI: 85223
  • PlantList: kew-2349094
  • W3TROPICOS: 17804359
  • USDA Plants: LANO80
  • Kimikako identifikadoreak
  • UNII: 3VA21I795E
  • Wd Datuak: Q26006
  • Commonscat Multimedia: Laurus nobilis / Q26006
  • Wikispecies Espezieak: Laurus nobilis
  • i
  • e
  • a
Usain-belarrak
Albaka • Apio • Apoperrexil • Astaizpiliku • Baratxuri • Ereinotz • Erromero • Ezkai • Labanda • Mandaperrexila • Mendaro • Mihilu • Oregano • Perrexil • Porru • Salbia sendakari • Sarpoil • Tipula • Tipulatx • Tipuleta • Tipulin • Zainzuri
Espeziak
Ailorbe • Aingeru-belar landatu • Alpinia • Anis • Azafrai • Azitrai • Banilla • Binagrera • Errefau min • Erregaliz • Ezamihilu • Garraiska • Iltze • Intxaur muskatu • Ipuru • Isipu-belar • Jengibre • Kanela • Kardamomo • Kartamo • Kumino • Kurkuma • Legeltxor • Malba • Martorri • Menda • Mendafin • Mendi-apio • Mirra • Mirto • Mitxoleta • Piperbeltz • Pipermin • Piperrauts • Sesamo • Tamarindo • Txikoria-belar • Txarpoil • Txinatar anis • Usagari • Ziape • Ziape beltz • Zumake
Espezia-nahasketa
Adobo • Baharat • Berbere • Cajun • Curry • Dukkah • Garam masala • Mitmita • Panch phoron • Ras el hanout • Shichimi • Tabil • Za'atar
Ongailuak
Gomashio • Harissa • Karashi • Tabasko • Tahini • Worcestershire saltsa • Wasabi • Ziape
  • i
  • e
  • a
Euskal Herriko zuhaitzak (autoktonoak)
Pinazeoak :
Larizio pinua (Pinus nigra)

• Itsas pinua (Pinus pinaster) • Intsinis pinua (Pinus radiata) • Pinazi-pinua (Pinus pinea) • Pinu gorria (Pinus sylvestris) • Mendi-pinua (Pinus uncinata) • Alepo pinua (Pinus halepensis) • Izei gorria (Picea abies) • Izei zuria (Abies alba) • Nordmann izeia edo Kaukasoko izeia (Abies nordmanniana) • Himalaiako zedroa (Cedrus deodara) • Atlasko zedroa (Cedrus atlantica) • Europar laritza edo Alertzea (Larix decidula)
Kupresazeoak :
Altzifre arrunta edo Nekosta arrunta (Cupressus sempervirens) • Monterreyko nekosta (Cupressus macrocarpa) • Lawson altzifrea edo Lawson nekosta (Chamaecyparis lawsoniana) • Ipar-ipurua edo Ipar-orrea (Juniperus communis) • Hego-ipurua edo Hego-orrea (Juniperus oxycedrus) • Intsentsu-sabina edo Intzentsu-miterra (Juniperus thurifera) • Mendebaldeko tuia (Thuja occidentalis)
Fagazeoak :
Haritz kanduduna (Quercus robur) • Haritz kandugabea (Quercus petraea) • Zingira-haritza (Quercus palustris) • Artea (Quercus ilex) • Artelatza (Quercus suber) • Erkametza (Quercus faginea) • Ametza (Quercus pyrenaica) • Ametz ilaunduna edo Haritz ilaunduna (Quercus pubescens) • Pago arrunta (Fagus sylvatica) • Gaztainondoa (Castanea sativa)
Juglandazeoak :
Intxaurrondo arrunta (Juglans regia)
Oleazeoak :
Lizar arrunta (Fraxinus excelsior) • Lizar hostotxikia (Fraxinus angustifolia) • Olibondoa (Olea europaea) • Gartxu hostozabala (Phillyrea latifolia) • Gartxu hostoestua (Phillyrea angustifolia) • Beltxale japoniarra edo Arbustu japoniarra (Ligustrum japonicum) • Arbustu japoniarra Aureum (Ligustrum ovalifolium)
Ulmazeoak :
Zumar hostozabala (Ulmus glabra) • Zumar hostotxikia (Ulmus minor)
Taxazeoak :
Hagin arrunta (Taxus baccata)
Morazeoak :
Pikondoa (Ficus carica)
Betulazeoak :
Urki zuria edo Urki iletsua (Betula pubescens) • Urki dilindaria edo Urki zilarkara (Betula pendula) • Hurritza edo Hurrondoa (Corylus avellana) • Haltz beltza (Alnus glutinosa) • Xarma arrunta (Carpinus betulus)
Salikazeoak :
Makal beltza (Populus nigra) • Italiako makala (Populus nigra italica) • Lertxuna (Populus tremula) • Zurzuria edo Zumartxuria (Populus alba) • Zume negartia (Salix babylonica) • Ahuntz-sahatsa edo Sahats hosto-beltza (Salix caprea) • Zume zuria (Salix alba) • Zume adar-bihurria edo Txinako sahats bihurritua (Salix matsudana) • Sahats iluna (Salix atrocinerea) • Zume hauskorra (Salix fragilis)
Ezkiak edo Tiliazeoak :
Ezki hostozabala (Tilia platyphyllos) • Ezki ilauntsua edo Ezki zilarkara (Tilia tomentosa) • Ezki hostotxikia (Tilia cordata)
Astigarrak, Eiharrak edo Azerazeoak :
Astigar zorrotza (Acer platanoides) • Astigar arrunta (Acer campestre) • Italiar iharra edo Eihar opalus (Acer opalus) • Frantses iharra edo Eihar frantsesa (Acer monspessulanum) • Lizar-astigarra edo Negundo astigarra (Acer negundo) • Astigar gorria (Acer rubrum) • Astigar zuria (Acer pseudoplatanus)
Hipikastanazeoak :
Indigaztainondoa (Aesculus hippocastanum)
Laurazeoak :
Ereinotza edo Erramua (Laurus nobilis) • Gurbitza (Arbutus unedo)
Minosazeak :
Mimosa (Acacia dealbata)
Leguminosoak :
Japoniako sasiakazia edo Japoniar sofora (Sofora japonica) • Judasen arbola edo Amodio-zuhaitza (Cercis siliquastrum)
Errutazeoak :
Laranjondoa (Citrus sinensis)
Tamarikazeoak :
Frantses milazka edo Tamariz arrunta (Tamarix gallica) • Zingira-nekosta (Taxodium distichum)
Sekuoiak :
Sekuoia erraldoia (Sequoiadendron giganteum) • sekuoia luzea edo sekuoia gorria (Sequoia sempervirens)
platanazeoak :
Platano arrunta edo Alboa (Platanus acerifolia)
Ginkoazeoak :
Ginkgoa (Ginkgo biloba)
Litrazeoak eta mirtazeoak :
Indimitrea, Jupiterren zuhaitza edo Indietako lilia (Lagerstroemia indica) • Tutu-eskuila (Callistemon sp.)
Malbazeoak :
Siriako arrosa (Hibiscus syriacus) • Irasagarrondoa (Cydonia oblonga)
Teazeoak eta anakardiazeoak :
Japoniako kamelia (Camellia japonica) • Legeltxorra (Pistacia lentiscus)
Zerzidifilazeoak :
Katsura (Cercidiphyllum japonicum)
Bignoniazeoak :
Ameriketako katalpa arrunta (Catalpa bignonioides)
Magnoliazeoak :
Tulipa-arbola (Liriodendron tulipifera) • Magnolia lorandia (Magnolia grandiflora) • Soulange magnolia (Magnolia soulangeana) • Intxaurrondo beltza (Juglans nigra)
Hamamelidazeoak :
Likidanbarra edo Estorake arbola (Liquidambar styraciflua) • Pertsiako parrotia edo Burdin arbola (Parrotia persica)
Apozinazeoak :
Heriotzorria edo Adelfa (Nerium oleander)
Anakardiazeoak :
Ahuntzadarra (Pistacia terebinthus)
Mirtazeoak :
Eukalipto urdina (Eucalyptus globulus)
Buxazeoak :
Ezpel arrunta (Buxus sempervirens)
Errosazeoak :
Madariondo arrunta edo Udareondo arrunta (Pyrus communis) • Txinako udareondoa (Pyrus calleryana) • Sagarmina, Sagarrondo makatza edo Txori-sagarra (Malus sylvestris) • Sagarrondo loreduna (Malus perpetu evereste) • Arbendolondoa, Almendrondoa edo Amamdaondoa (Prunus dulcis) • Basagereziondoa (Prunus avium) • Gerezi-aranondoa (Prunus cerasifera) • Otsagereziondoa (Prunus padus) • Portugalgo erramua (Prunus lusitanica) • Prunus amanogawa • Japoniako mizpirondoa (Eriobotrya japonica) • Elorri zuria (Crataegus monogyna) • Elorri beltza (Prunus spinosa)
Palmazeoak :
• Kanariar palmondoa (Phoenix canariensis) • Txinako palmondoa edo Kalamu-palmondoa (Trachycarpus fortunei)
Akifoliazeoak :
• Gorostia (Ilex aquifolium) • Urre-koloreko gorostia (Ilex aquifolium aureomarginata)
Erranunkulazeoak :
Aihena (Clematis fammula) • Aihenzuria edo Ezkabia-belarra (Clematis vitalba)
Papilionazeoak :
Sasiakazia (Robinia pseudoacacia)
Kornazeoak :
Zuhandor arrunta (Cornus sanguinea)
Zelastrazeoak :
Basaerramu europarra (Euonymus europaeus)
Erramnazeoak :
Txorbeltza edo Karraskila (Rhamnus alaternus) • Hesilaharra (Rhamnus cathartica) • Zumalakarra (Frangula alnus)
Kaprifoliazeoak :
Intsusa beltza (Sambucus nigra)
Kaesalpiniazeoak :
Algarroboa (Ceratonia siliqua)
Bitazeoak :
Mahatsondoa (Vitis vinifera)
Simaroubazeoak :
Ailantoa (Ailanthus altissima)
Elaeagnazeoak eta Cannabazeoak :
Olibo zumea (Elaeagnus angustifolia) • Lupulua (Humulus lupulus)
Ulmazeoak :
Almeza edo Basaka (Celtis australis)
Errosazeoak :
Otsalizarra (Sorbus aucuparia) • Gurbea (Sorbus domestica) • Basagurbea edo mazpila (Sorbus torminalis)

• Hostazuria (Sorbus aria)
Euskal Herriko zuhaitzak, Fernado Pedro Pérez, Bilbao : Iraungitzeko Zorian Dauden Espezieak Defendatzeko Elkargoa, 2003. ISBN 84-932684-4-5
Euskal Herriko zuhaitz autoktonoak, Fernado Pedro Pérez, Eusko Jaurlaritza, 2014ko ekaina.